Τετάρτη 30 Ιουλίου 2008


Η ΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

Στην Εκκλησία αγωγή σημαίνει οδηγία, οδήγηση των ανθρώπων όχι προς συγκεκριμένες ιδέες ή αξίες ή ιδανικά, αλλά οδήγηση των ανθρώπων εις την αγάπη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Αγωγή στην Εκκλησία σημαίνει να μάθει ο άνθρωπος να αγαπά το Χριστό, γιατί αυτό είναι το ζητούμενο της. Η Εκκλησία μιλά για την αγάπη προς το Θεό. Μια εκκοσμικευμένη αντίληψη της θρησκείας, της Εκκλησίας, μιλά για την πίστη εις τον Θεό και μόνο αυτή. Ενώ το τέλειο εις την Εκκλησία είναι η αγάπη η οποία θα παραμείνει εις τους αιώνας, αφού τόσο η πίστη όσο και η ελπίδα θα καταργηθούν εις την εσχάτη ημέρα και εκείνο που θα απομείνει θα είναι η αγάπη. Επομένως το ζητούμενο εις τον άνθρωπο είναι να μάθει να αγαπά το Θεό. Το να πιστεύει στο Θεό είναι ένα βασικό σκαλί, είναι το πρώτο, το οποίο το πατά και ανεβαίνει στο επόμενο και στο επόμενο. Δε μένει σ' αυτό μόνο, γιατί ένας άνθρωπος, δεν μπορεί να παραδώσει τη ζωή του ολόκληρη σε κάτι το οποίο απλώς το πιστεύει. Αν είναι τόσο ιδεολόγος, μπορεί να το κάνει, όπως γίνεται σε άλλες περιπτώσεις στην καθημερινότητα που βλέπουμε γύρω μας. Αλλά όμως εις την Εκκλησία αυτό το οποίο υπάρχει είναι η αγάπη του Χριστού. Σε μας ο Χριστός είναι το ζητούμενο. Ο Χριστός είναι αυτός, ο οποίος είναι ο Διδάσκαλος του κάθε ανθρώπου. Βλέπετε πόσο ωραία ο Κύριος εις το Ευαγγέλιο μας λέει: "Μάθετε απ’ εμού...". Δηλαδή ο άνθρωπος μαθαίνει από τον Χριστό, από τον ίδιο τον Χριστό, από τη ζωή του Χριστού, από τα λόγια του Χριστού, άλλα προ πάντων από την εμπειρία της αγάπης του Θεού μέσα του. Γι’ αυτό αυτή η εμπειρία είναι τόσο δυνατή που νικά όλες τις αγάπες του κόσμου τούτου.
Δεν είναι αρκετό, αδελφοί μου, να λέμε στα παιδιά μας για τις ιδέες του Ευαγγελίου, δεν ε
ίναι αρκετό να λέμε ότι το Ευαγγέλιο και η Εκκλησία είναι το καλύτερο που μπορεί κανείς να τους δώσει, ότι είναι ωραία η αγάπη, η χαρά, η ελευθερία, η δικαιοσύνη. Βέβαια είναι ωραία όλα αυτά, αλλά εκείνο που χρειάζεται ο νέος άνθρωπος σήμερα είναι να μάθει να αγαπά το Χριστό. Να μάθει ότι αυτό που του δίδει η Εκκλησία είναι ο Χριστός, και αυτό δεν μπορεί να του δώσει ο κόσμος. Ο άνθρωπος μπορεί παντού να μάθει να σέβεται τους συνανθρώπους του, να τους αγαπά, να είναι τίμιος, ειλικρινής, δίκαιος, δημοκρατικός, φιλελεύθερος και όλα αυτά. Δεν χρειαζόταν η Εκκλησία για να μας μάθει αυτά τα πράγματα, που μας τα διδάσκει η ίδια η φύση μας. Γιατί άλλωστε ο ανθρώπινος εαυτός μας και η ανθρώπινη μας υπόσταση μας διδάσκει την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, τη δημοκρατία, τον σεβασμό, την αγάπη προς τους άλλους. Εκείνο που η Εκκλησία έχει να μας πει είναι για την αγάπη του Χριστού. Κι εδώ, να μου επιτρέψετε, να σας πω ότι είναι το σημείο στο οποίο σκοντάφτουμε εμείς οι σημερινοί Χριστιανοί, γιατί θεωρούμε την Εκκλησία ως ένα σύστημα ιδεολογικό και είναι αρκετό για μας να είμαστε καλοί άνθρωποι. Είναι αρκετό για μας να τηρούμε τα καθήκοντα μας. Είναι αρκετό τα παιδιά μας να έχουν τα όρια τους. Να μην κάνουν αταξίες. Να μην κάνουν άσχημα πράγματα. Λένε καμιά φορά πράγματα που τ' ακούμε, χαμογελούμε βέβαια με επιείκεια, άλλα δεν εκφράζουν την Εκκλησία. Τι λένε: "Παρά να είναι κάποιος στα ναρκωτικά, καλύτερα στην Εκκλησία". "Παρά να είναι κάποιος στη φυλακή, καλύτερα στην Εκκλησία". Λες και η Εκκλησία είναι το αντίθετο των ναρκωτικών και της φυλακής. Θα έλεγε κανείς, όπως έλεγε και η καμήλα: "Καλά δεν υπάρχει ίσιος δρόμος, μέσος δρόμος"; Δηλαδή ή ναρκωτικά ή Εκκλησία; Δηλαδή όποιος δεν είναι στην Εκκλησία είναι στα ναρκωτικά; Ασφαλώς όχι! Μπορεί να μην είσαι της Εκκλησίας και να είσαι τίμιος, σωστός, ειλικρινής, καλός σύζυγος, καλός πατέρας, καλός μαθητής κι όλα τα καλά να έχεις πάνω σου. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να καταλάβουμε πολλές φορές, γιατί τα παιδιά μας έχουν μια άλλη σχέση με το Θεό. Γιατί εμείς οι μεγαλύτεροι δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Λέμε: "Γιατί θέλεις αυτό το πράγμα; Δεν είναι αρκετό για σένα ότι έγινες καλός άνθρωπος και καλός επιστήμονας κι έχεις τη δουλειά σου και προσφέρεις στον κόσμο και στην κοινωνία; Τα περισσότερα τι τα θέλεις; Αυτά είναι υπερβολές, είναι φανατισμοί, εκκεντρικότητες, άρρωστα πράγματα". Γιατί όμως εκφράζουμε τέτοιες απόψεις: Διότι μετρούμε τη ζωή μας όχι με την αγάπη, αλλά με την καθηκοντολογία. "Το καθήκον σου να κάνεις και είναι αρκετό". Αλλά η αγάπη, αδελφοί μου, δεν έχει όρια. "Όταν αγαπάς το Θεό, δεν έχεις όρια. Όπως και όταν αγαπάς οποιονδήποτε άνθρωπο. Εάν αγαπάς έναν άνθρωπο, θέλεις να είσαι μαζί του, να ενώσεις τη ζωή σου μαζί του. Μπορείς να βάλεις όρια σ' αυτή την αγάπη; Η αγάπη είναι φωτιά που καίει μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Δεν μπαίνει σε όρια και σε καλούπια της λογικής, αλλά ενεργεί από μόνη της, γιατί ενεργεί καρδιακά κι όχι εγκεφαλικά. Η Εκκλησία διδάσκει και καλεί τον άνθρωπο να αγαπήσει το Χριστό πάνω απ’ όλα.
Ξέρετε, παρατηρείτο παλαιότερα το φαινόμενο εις την Εκκλησία να υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά. Θυμόμαστε, όσοι είμαστε μεγαλύτεροι, ότι μέχρι μιαν ηλικία σχεδόν όλα τα παιδιά πήγαιναν στο κατηχητικό, στην Εκκλησία, είχαν σχέση με το Θεό. Από μια ηλικία και ύστερα χάνονταν. Στα δεκατέσσερα, στα δεκαπέντε ή τα δεκαοχτώ. Ερχόταν ο στρατός, το πανεπιστήμιο, εξαφανιζόταν όλη αυτή η προσπάθεια των ανθρώπων, των κατηχητών, των κύκλων, των συνάξεων, των πάντων. Γιατί, νομίζετε; Πού ήταν το λάθος; Εντάξει βέβαια η ανθρώπινη αδυναμία, οι ανθρώπινες προκλήσεις, τα αίτια τα οποία πληθαίνουν, όταν μεγαλώνει ο άνθρωπος. Αλλά το "λάθος", ας το πω έτσι εντός εισαγωγικών, "της Εκκλησίας", όχι της Εκκλησίας καθαυτό, αλλά ημών των ανθρώπων της Εκκλησίας, ήταν ότι, δυστυχώς, δεν αντιληφθήκαμε ότι αυτό το οποίο έπρεπε να δώσουμε στα παιδιά μας ήταν η αγάπη του Χριστού. Τους μαθαίναμε τις ιδέες του Ευαγγελίου: "Να' σαι καλό παιδί, τίμιο παιδί, ν' αγαπάς τους άλλους ανθρώπους, να κάνεις ελεημοσύνες, να' σαι σωστός άνθρωπος", αλλά για την αγάπη του Χριστού δε μιλούσαμε. Επειδή και για εμάς η θεολογία ήταν ιδεολογική, φιλοσοφική, ανθρωποκεντρική. Αγνοούσαμε την αγάπη του Θεού, το τι σημαίνει ν' αγαπάς το Χριστό. Γι’ αυτό το λόγο δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τους ανθρώπους να μάθουν να νηστεύουν, να αγρυπνούν, να κοινωνούν, να εξομολογούνται, να διαβάζουν τους βίους των Αγίων. Όχι. Ήταν αρκετό να διαβάζουν άλλα βιβλία. Οι βίοι των Αγίων παραμερίστηκαν. Η ασκητική ζωή της Εκκλησίας παραμερίστηκε. Ο άνθρωπος, ο οποίος εκαλείτο να βιώσει το Χριστό μέσα στο μυστήριο της Εκκλησίας ήταν περιθωριοποιημένος. Μπαίναν άλλα πράγματα μπροστά. Γι’ αυτό το λόγο χάναμε τους ανθρώπους, τον έναν μετά τον άλλο, μόλις πλησίαζαν στην εφηβική ηλικία. Γιατί βέβαια η αμαρτία έχει δύναμη και είναι εμπειρία. Είναι κάτι το οποίο ελκύει τον άνθρωπο και τον αιχμαλωτίζει. Από την άλλη πλευρά, τι θα τραβήξει τον άνθρωπο πέρα; Οι ιδέες; Οι ιδέες είναι νεκρές σκιές των πραγμάτων. Δεν μπορεί μια ιδέα να σε κρατήσει, όσο ιδεολόγος και να είσαι. Ευτυχώς παρήλθε η εποχή αυτή και σήμερα βλέπουμε ότι ανακαλύψαμε, ξαναβρήκαμε τον εαυτό μας, τις ρίζες μας, την παράδοση μας. Και βλέπουμε νέους ανθρώπους εις την Εκκλησία, βλέπουμε νέους ανθρώπους να αγαπούν το Θεό, να μπαίνουν στην Εκκλησία με νέα δεδομένα, με νέες προϋποθέσεις. Μπορεί να έχουν τις δυσκολίες τους, τα προβλήματα τους, τις πτώσεις τους, τις αδυναμίες τους, όπως κι όλοι μας. Αλλά ακούν για την αγάπη του Θεού. Κι αυτό είναι που πρέπει, αδελφοί μου, να λέμε στα παιδιά μας. Να μάθουν να αγαπούν το Θεό. Όταν αγαπούν το Θεό, τότε ανακαλύπτουν μέσα τους τη μεγάλη εμπειρία της αγάπης Του. Τότε μαθαίνουν και αποκτούν ένα ισχυρό πνευματικό αντίσωμα μέσα τους, το οποίο είναι ένα αντίβαρο εις το βάρος της αμαρτίας. Και ότι, κι αν πληγωθεί από την αμαρτία, η παρουσία της αγάπης του Χριστού παρηγορεί την καρδιά του. Ξέρει ότι δε θα σωθεί απ’ τις δικές του δυνάμεις, δε θα σωθεί με τα δικά του δεδομένα. Αλλά με την αγάπη του Θεού, με την ευσπλαχνία του Θεού, με την ελεημοσύνη του Θεού, με τη θυσία του Χριστού πάνω στο Σταυρό για μας όλους. Αν μιλούμε για αγωγή σήμερα στην Εκκλησία, μιλούμε ακριβώς γι' αυτή τη μύηση, γι' αυτή την οδηγία. Να βοηθήσεις τον άνθρωπο να αγαπήσει το Θεό.

Γράφει: Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος

Πέμπτη 24 Ιουλίου 2008


Η ειρήνη της καρδιάς είναι ένα μαργαριτάρι ταπεινό. Το βρίσκουν όσοι σκύβουν χαμηλά. Μόνο οι ταπεινοί του Θεού ζούν με το Θεό. Ας γίνουμε ταπεινοί κοιτώντας το Θεό μέσα απο την γαλήνια καρδιά μας που δεν ποθεί τίποτα άλλο παρά μόνο την αγάπη. Η ταπεινή ψυχή δεν έχει αμφιβολίες για τίποτα,ουτε είναι ανήσυχη και φυλόποπτη. Δεν έχει ερωτήματα αλλά ζεί απλά σαν τα ολόλευκα σύννεφα του ουρανού. Ταπεινά σαν τα μικρά λουλουδάκαι του αγρού. Σκύβει ταπεινά στην Βηθλέεμ του Κυρίου και ζητά απλά την ευλογία του χωρίς να ζητά τίποτα.
*********
Η καρδιά που αγαπά δεν κρατά τίποτα δικό της αλλά δίνει με αγάπη μεσα στην ηρεμία της ψυχής της. Η καρδιά που αγαπά κλαίει για το χαμό πολλών ανθρώπων που δεν έζησαν πάνω χωρίς να νοιώθουν τη αγάπη του Θεού. Η καρδιά που αγαπά δεν δίνει σημασία στις κακίες και στις αχαριστίες των ανθρώπων. Η καρδιά που αγαπά δεν ψάχνει την ψυχή του άλλου για την κατηγορήσει για τα πάθη αλλά προσεύχεται να τήν ελεήσει ο ελεημών Θεός.Η καρδιά που αγαπά δεν διστάζει να αγαπήσει το κάθε τι που είναι μπροστά καλό ή κακό. Η καρδιά που αγαπά προσεύχεται για κάθε άνθρωπο χωρίς δισταγμό ψυχής.Η καρδιά που αγαπά είναι γεμάτη φώς στην ψυχή.
*******
Εκείνος που αγαπά δε διστάζει να ζείς για τον άλλον και να μην κοιτά τον εαυτό σου να τον ευχαριστήσει αλλα τον ταλαιπωρεί για να τον ταπεινώσει μέχρι θανάτου για να δείξει ότι δεν είναι τίποτα μπροστά στον άλλον, ώστε να ευεργετήσει τον άλλον και να δυσαρεστήσει τον εαυτό σου.
Δοκιμάζεται η αγάπη σου μέσα στα πάθη του άλλου για να δείς πόσο μοιάζεις στον Ιησού Χριστό που σταυρώνεται για την αγάπη των ανθρώπων και τη σωτηρία αυτών.
Μη ξεχνάς ότι γεννήθηκες για να αγαπάς χωρίς να εξετάζεις τι προσφέρεις γύρω σου.
Μη ξεχνάς να γίνεται ότι επιθυμεί ο Ιησούς Χριστός για να κερδίσει την αγάπη του Θεού .
Μη ξεχνάς την θυσία του Ιησού Χριστού στον Σταυρό για να μην αφήνεσαι στην ραθυμία της αναπαύσεως και γίνεις χειρότερος του Ιούδα.
Μη χάνεσαι τι κάνουν οι άλλοι αλλά κοίτα τι κάνεις για τη σωτηρία των ανθρώπων, όπως έκανε ο Ιησούς Χριστός στη γή.
Να λυπάσαι τους ανθρώπους που διστάζουν να δίνουν αγάπη και χρόνο για τον πλησίον τους
Γίνε χρήσιμος για τον άλλον για να είσαι χαρούμενος με τον εαυτό σου.
* ********
Αν και ζω, ζω για το Χριστό και αναπαύομαι μέσα στην καρδιά του Χριστού. Η αγάπη του Χριστού με σώζει. Ο Κύριος έδωσε τα πάντα για μένα και για σένα. Ποιά θέση του δίνουμε μέσα στην καρδιά μας. Πόσο τον εμπιστευόμαστε στη ζωή μας;
Αγαπώ το Θεό με όλη την καρδιά μου. Αυτό σημαίνει ότι προσεύχομαι συνεχώς με καθαρή καρδιά.
Αγαπώ τον Χριστό και διαρκώς τον σκέπτομαι.
Αγαπώ τον Χριστό και η ψυχή μου είναι γαλήνια.
Αγαπώ τον Χριστό και ζητώ διαρκώς να ζω τη θεία παρουσία Του.
Αγαπώ το Χριστό και προσεύχομαι να είμαι ταπεινός, υπομονετικός, πράος, ελεήμων και εγκρατής.
Αγαπώ τον Χριστό, μέσα στη χαρά και στη θλίψη μου, μέσα στα προβλήματα και δεν τον ξεχνώ.
Αγαπώ τον Χριστό και ζητώ το Θείο Πρόσωπό Του.

Η καρδιά μου ποθεί την συνάντηση με τον Χριστό. Να τον αγαπά όπως τον ηγάπησε ο ηγαπημένος μαθητής του, ο Αγιος Ιωάννης, ο ευαγγελιστής. Να ζω΄τη θεία ευλογία διαρκώς στη ζωή μου. Να είμαι πάντοτε κοντά του και να ευφραίνομαι τη αγάπη Του.

Ιησού Χριστέ μου
σ' αγαπώ
χωρίς όρια,
χωρίς δισταγμό,
χωρίς τίποτα να ζητώ,
χωρίς να ελπίζω πουθενά παρά μόνο σ' Εσένα,
χωρίς να πολεμώ τον εαυτό μου,
χωρίς να έχω τίποτα,
χωρίς την αγάπη των ανθρώπων.


Απόκτησε με αγάπη
την αγάπη των πουλιών,
την απλότητα των λουλουδιών,
τη ταπείνωση των ορφανών,
τη σταθερότητα των αετών,
την πληρότητα των αγίων,
τη μηδαμινότητα των μοναχών,
την προσευχή των ταπεινών,
την ευτυχία των αγγέλων,
την προσευχή των παιδιών,
και την πραότητα του Ιησού Χριστού.


1. Θαυμάζω την αγωνιστότητα των ταπεινών και την μετάνοια των φτωχών.
2. Θαυμάζω την αγάπη των νέων στη θυσία του εγώ.
3. Θαυμάζω την προσευχή των μοναχών στην άσκηση της νυχτερινής αγρυπνίας.
4. Θαυμάζω τον πλούτο των αδυνάτων μέσα στην αρετή της συγνώμης.
5. Θαυμάζω την υπακοή των χριστιανών στον πνευματικό τους.
6. Θαυμάζω το πρόσωπο μέσα στα δάκρυα της μετανοίας του.
7. Θαυμάζω την σιωπή των αδικημένων μέσα στις προσβολές των άλλων.
8. Θαυμάζω την σιωπή των ταπεινών μπροστά στον περιαυτολογία των εγωϊστών.
9. Θαυμάζω τά καθαρά μάτια μέσα στην αγνότητα του σώματος.
10. Θαυμάζω την ομορφιά των λουλουδιών μέσα στην αγκαλιά των μικρών παιδιών.
11. Θαυμάζω την συγνώμη των ταπεινών μπροστά στον εγωϊσμό των δικαιωμένων.
12. Θαυμάζω την αγάπη που δεν φθείρεται απο την κακία των υπερηφάνων.
13. Θαυμάζω την πραότητα μπροστά στο θυμό του εγωϊστή.
14. Θαυμάζω την ειρήνη του πράου μπροστά στην κακία του αλάζονα.
15. Θαυμάζω την καθαρή καρδιά που δεν κρίνει κανένα.
16. Θαυμάζω την απλότητα των μικρών παιδιών μπροστά σύγχυση των μεγάλων.
17. Θαυμάζω τη ζωντάνια των ασθενών μπροστά στο πόνο του σώματος τους.
18. Θαυμάζω την υπομονή σου που κάθεσαι και διαβάζεις ότι γράφω.
19. Θαυμάζω το θάρρος μπροστά στο φόβο της ατολμίας.
20. Θαυμάζω την άσκηση της σιωπής μπροστά στον πολυλογά.
21. Θαυμάζω την χαρά του ταπεινού μπροστά στις θλίψεις της ζωής του.
22. Θαυμάζω τους αγωνιστές των αρετών.
23. Θαυμάζω την τόλμη των αδυνάτων μπροστά στον ατολμία των αδυναμιών τους.
24. Θαυμάζω την πίστη μέσα στην απιστία των πολλών.
25. Θαυμάζω την ειλικρίνεια μέσα στο ψέμμα του άλλου.
26. Θαυμάζω την διάκριση μέσα στην άσκηση των αρετών.
27. Θαυμάζω την ηρεμία μέσα στην φουρτούνα των πειρασμών.
28. Θαυμάζω την αγάπη στην αυτοθυσία.
29. Θαυμάζω το πρόσωπο της χαράς μέσα στην ευγένεια της καλωσύνης.
30. Θαυμάζω την αγνότητα μέσα στους πειρασμούς της ζωής.
31. Θαυμάζω την αλήθεια μπροστά στο ψέμμα.
32. Θαυμάζω την ζωή του ταπεινού μέσα στην προσευχή των δακρύων του.
33. Θαυμάζω την αγάπη του μικρού παιδιού μπροστά στην αγάπη του μεγάλου.

Μέσα στην απεραντωσύνη του Θεού η ζωή μου προχωρά μοναχικά μέ σύντροφο την αγάπη του Θεού που εκφράζεται στην ειλικρινή πίστη μου σ'Αυτόν. Πράγματι ζώ για το αύριο χωρίς να κοιτώ το σήμερα. Δεν υπάρχω για το χθές αλλά διαβαίνω το σήμερα με την σκέψη της αιώνιότητας της ζωής μου. Δεν καταλαβαίνω την ύπαρξη μου χωρίς την ζωή του Θεού. Ολος ζώ το πόνο της αμαρτωλότητάς μου και κινούμαι σε κόσμους ξένους για τη γή. Αγαπώ την ησυχία και διψώ για την μόνωση. Περπατώ μέσα στον κόσμο χωρίς να τον κατανοώ. Γίνομαι ξένος γιά τους πολλούς και γνωστός για τον ουρανό. Αγαπώ το Θεό και δεν ξεχνώ την ψυχή μου. Η ζωή μου δεν κρύβεται απο το Θεό και τους αγγέλους Του αλλά ποθώ την αγάπη των αγίων και την στοργή των ορφανών. Γίνομαι ένα τίποτα για να ζήσω το πάν για το Θεό. Δεν ποθώ τίποτα απο τον κόσμο. Ζω μέσα στην αγάπη του Θεού. Ζώ για να βοηθώ χωρίς να βοηθώ τον εαυτό μου. Ζω απλά για να ζώ το Θεό απλά.
Η ψυχή μου αναζητά την τελειότητα της καρδιάς μου για να ζήσει την αιωνιότητα του ουρανίου κόσμου. Αγαπά το τέλειο και κάμπτεται στην αγάπη του Θεού. Προσεύχομαι για για την αγάπη του Θεού. Ταπεινώνομαι για την αγάπη του Θεού. Θυσιάζομαι για την αγάπη του Θεού. Αγαπώ για την αγάπη του Θεού. Κοιτώ μέ την αγάπη του Θεού.Σιωπώ για τη αγάπη του Θεού.
Ω! αγάπη της καρδιάς μου,
θυσία του ζωή μου,
Κύριε της ψυχής μου
ζώ απο Σένα
Σώσον με
με την αγάπη του ελέους Σου
και διδάξω με να αγαπώ
περισσότερο απο τη ζωή μου.

Σάββατο 19 Ιουλίου 2008


Το ενδιαφέρον του ιερού Χρυσοστόμου για τους νέους

κ. Ιωήλ, Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας,
Χρυσοστομικό Συμπόσιο,

εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2007, σελ. 137-145.

1. Εισαγωγικά
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στα πολυπληθή έργα του πολλές φορές κάνει λόγο για τους νέους. Έχει πάρα πολλούς χαρακτηρισμούς που αφορούν τη νεότητα και αναφέρεται συχνά στις διάφορες εκδη- λώσεις των νέων. Ας αναφέρουμε γενικές επισημάνσεις του ιερού Χρυσοστόμου για την ηλικία της νεότητος. Λέγει π. χ. πως ο πνευματικός αγώνας είναι πάντοτε ίδιος σε όλες τις ηλικίες. Δεν υπάρχει ηλικία που να μην έχει αγώνα και ιδρώτες και πόνους. Η ένταση του αγώνος όμως είναι διαφορετική σε κάθε ηλικία. Μπορεί κάποιος να δει νέους να αγωνίζονται με συνέπεια και γέροντες να ζουν μέσα στα πάθη τους∙ «Μη τοίνυν μηδείς προβαλλέσθω μήτε νεότητα μήτε γῆρας εἰς ἀπολογίαν ῥαθυμίας∙ ἐπί καί νῦν πολλοί παρ' ἡμῖν νέοι τό πνευματικόν τοῦτο πληροῦσι θέατρον, οἱ δέ γεγηρακότες ἐν ἱπποδρομίαις ἀσχημονοῦσι∙ ἕτεροι δ' αὖ πάλιν γέροντες μετά τῆς πολιᾶς καί τῇ ἀκροάσει κοσμοῦνται, νέοι δε τήν νεότητα διά τῆς θεωρίας τῆς ἐκεῖσε ἀλογωτέραν κατασκευάζουσιν...»( PG 63, 518). Αναφέρει μάλιστα τους τρεις παίδες που κατεπάτησαν την κάμινον, όταν «νέοι σφόδρα και μειράκια ἦσαν κομιδῇ » ( οπ.π. ). Σε άλλη ομιλία του θα μιλήσει αυστηρά στους νέους που προβάλλουν την ηλικία τους για να πέσουν στην αμαρτία. Εάν δεν υπάρχει κανείς στην νεαρή ηλικία που να αγωνίζεται, τότε ίσως είχαν κάποια δικαιολογία∙ όμως « εἰ δε εἰσί, πόθεν ἕξετε εἰπεῖν (εσείς δηλαδή οι νέοι) ὅτι οὐκ ἠδυνήθημεν κατασχεῖν τήν φλόγαν τῆς ἐπιθυμίας » ( PG 62, 427). Μπορεί κάποιος να είναι νέος και να έχει φρόνηση πολιού ανθρώπου και να σκέπτεται συνετά και σοφά όπως ο Δαυίδ∙ « οὗτος τοίνυν ὁ Δαυΐδ, νέος ὤν και μειράκιον κομιδῇ, καί πατρός ἀσήμου καί τῇ γῇ προσέχων καί τοῖς ποιμνίοις,... οὐδέν κοινόν ἔχων μετά τῶν βιωτικῶν πραγμάτων, ἀλλ ' ἐκ πρώτης ἡλικίας τῇ συντρόφῳ τῆς ἀρετῆς ἡσυχία συζῶν... τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἐμελέτησεν. Οὗτος τοίνυν νέος ἦν, κομιδῇ μειράκιον, νέος μέν τῇ ἡλικίᾳ, πεπολιωμένος δε τῇ διανοίᾳ » ( PG 55, 567). Δεν είναι η διαφορά της ηλικίας που δημιουργεί την αρετή στον άνθρωπο. Η επισήμανση του Χρυσοστόμου βρίσκεται « ἐν τῇ διαφορᾷ τῆς γνώμης∙ κἄν ἧς ῥάθυμος, οὐδέν σε ὠφελήσει τό γῆρας » (ο. οπ ).

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος πολλές φορές αφού κάνει τις σπουδαίες αυτές παρατηρήσεις, δεν παραλείπει να περιγράψει και τους κινδύνους που διατρέχει η ηλικία της νεότητος, που είναι μάλιστα και πάρα πολλοί και υπέρ το δέον επικίνδυνοι.

2. Οι κίνδυνοι της νεότητας
Κατ' αρχήν πρέπει να πούμε πως τονίζει κατά κόρον σε πολλές ομιλίες του πως η νεότης είναι χαλεπή και δυσκολοκυβέρνητη∙ « χαλεπόν ἡ νεότης, ὅτι εὐρίπιστον, εὐεξαπάτητον, εὐόλισθον καί σφοδροτέρου δεῖται τοῦ χαλινοῦ∙ πυρά γάρ τις ἐστι τῶν ἔξωθεν ἐπιλαμβανομένη ἁπάντων, ῥαδίως ἐκκαιομένη » ( PG 49, 21). Θα κάνει ο άγιος πολλές σωστές διαπιστώσεις για την επικίνδυνη ηλικία της νεότητας. Επειδή λείπει η πείρα που μας κάνει να αποφεύγουμε τους κινδύνους και επειδή είναι ακμαίες οι δυνάμεις του σώματος και επειδή οι εσωτερικές ροπές του νέου είναι ισχυρότατες, πέφτει σε πολλά σφάλματα και μάλιστα καταμολύνει την ψυχή με αμαρτήματα. Η ευφάνταστη ψυχή του νέου τον κάνει να κυνηγάει φαντάσματα που τα περνάει για πραγματικότητες. Δίνει αξία σε καταστάσεις που είναι παροδικές και εφήμερες. Ας αφήσουμε όμως να τα περιγράψει ο ίδιος σε μια θαυμαστή αποστροφή της ομιλίας του: « ποῦ τό κάλλος τῆς νεότητος τό πολυφάνταστον∙ νεότης ἡ ἀναίσθητος, ἡ μακρᾶς ἐλπίδας ζωῆς ἔχουσα∙ νεότης, ἡ στασιώδης καρδία, ἡ πολυμέριμνος ἡδονή∙ νεότης, ἡ πολλά καί πολλάκις συμπίπτουσα, ἡ κακῶς τήν σάρκα κολακεύουσα∙ νεότης, ἡ πρός πρός ἀπάτην κολακευομένη, ἡ πηλός, ἡ ταλαίπωρος, ὁ χόρτος ὁ εὐμάραντος, ὁ στάχυς ὁ ἑτοιμόφθορος∙ νεότης, τό ἐνύπνιον τό εὐληθάργητον, ἡ σκιά ἡ ἀνυπόστατος∙ νεότης,... ἡ ἄπονος καρδία, ὁ ἀνατεταμένος ὀφθαλμός, ὁ λύχνος ὁ ἑτοιμόσβεστος∙ νεότης, ὁ βρασμός τῶν αἱμάτων καί συνήθεια τῶν σπιλωμάτων∙ νεότης, ὁ δυσήνιος ἵππος καί πρός πᾶσαν ἐξολόθρευσιν ἐπιτήδειος » ( PG 60, 725). Πολύ χαρακτηριστική και γενική είναι η γνώμη του ιερού πατρός για τη νεότητα. Οι έφηβοι μοιάζουν με τους ονοκένταυρους « καί γάρ ἀγρίας ἔχοντες ἐπιθυμίας, οὕτω πηδῶσιν, οὕτω λακτίζουσιν, ἀχαλίνωτοι περιϊόντες καί τῇ σπουδῇ πρός οὐδέν τῶν δεόντων χρώμενοι » ( PG 58, 582). Οι νεανικές ορμές πολλές φορές είναι ακατάσχετες.

3. Οι επιθυμίες των νέων
Ας αναφέρουμε επιγραμματικά ορισμένες γνώμες του ιερού πατρός που έχουν σχέση με τις επιθυμίες των νέων και τις επιδιώξεις τους.
Οι νέοι κατά κανόνα θέλουν να ζουν μέσα στην τρυφή και στην καλοπέραση. Θέλουν να είναι ντυμένοι με τα καλύτερα ρούχα και να πραγματοποιούν κάθε επιθυμία βλαβερή και αισχρή. Έτσι ενδίδουν σε πολλές συνειδησιακές παραχωρήσεις και μηχανεύονται τα πάντα για να αποκτήσουν το επιθυμητό. « Ἐντεῦθεν πολλοί τῶν νέων καί τήν ὥραν ἀπέδοντο, καί παράσιτοι τοῖς εὐπόροις ἐγένοντο, καί ἑτέρας δουλοπρεπεῖς ὑπέμειναν διακονίας, ἀντί τούτων ὠνούμενοι, τό τοιαύτας ἐπιθυμίας πληροῦν ( PG 58, 503).
Οι νέοι κατά κανόνα ρέπουν στα σαρκικά αμαρτήματα. Ο άγιος προτρέπει τους γονείς να περιφρουρούν τα παιδιά τους από σαρκικούς κινδύνους και μάλιστα εισηγείται να νυμφεύονται ενωρίς οι νέοι, για να αποφεύγουν την πορνεία. Οφείλουν από την παιδική ηλικία να βάλουν καλά θεμέλια στα παιδιά τους. « Ἄν τοίνυν ἄνωθεν καί ἐκ πρώτης ἡλικίας ὅρους αὐτῇ πήξωμεν καλῶς, οὐ δεηθόμεθα πολλῶν μετά ταῦτα πόνων, ἀλλ ' ἡ συνήθεια νόμος αὐτοῖς ἔσται λοιπόν. Μηδέν ἐῶμεν αὐτούς τῶν ἡδέων καί βλαβερῶν ποιεῖν, μηδέ ὡς παισί χαριζώμεθα∙ ἐν σωφροσύνῃ μάλιστα διατηρῶμεν αὐτούς∙ τοῦτο γάρ πάντων πλέον τήν νεότητα λυμαίνεται. Πρός τοῦτο πολλῶν δεῖται τῶν ἀγώνων, πολλῆς τῆς προσοχῆς. Ταχέως αὐτοῖς γυναῖκας ἄγωμεν, ὥστε καθαρά αὐτῶν καί ἀνέπαφα τά σώματα δέχεσθαι τήν νύμφην∙ οὗτοι οἱ ἔρωτες θερμότεροι. Ὁ πρό τοῦ γάμου σωφρονῶν, πόλλῳ μᾶλλον μετά τόν γάμον∙ ὁ δέ μαθών πορνεύειν πρό τοῦ γάμου, καί μετά τόν γάμον ποιήσει» ( PG 62, 546). Βλέπουμε πως η συνήθεια γίνεται δεύτερη φύση, όταν μάλιστα αποκτηθεί κατά τη νεαρή ηλικία. Τα παιδιά είναι μεγάλη παρακαταθήκη. Οφείλουμε να τα φροντίζουμε για να μην τα κλέψει ο πονηρός και τα οδηγήσει σε αμαρτωλές καταστάσεις∙ « μή ὁ πονηρός ἡμᾶς αὐτούς ἀφελήται » ( οπ.π. ). Στο θέμα των σαρκικών πειρασμών των νέων μεγάλη ευθύνη αποδίδει ο άγιος στα πονηρά θεάματα. Τα θέατρα της εποχής εκείνης ήταν θέατρα πορνικά που κατέστρεφαν την ψυχή των νέων. Ας δούμε τι λέγει πάνω σε αυτό το σημείο: « Εἰ βούλεσθε τήν αἰτίαν ἐγώ λέγω. Οὐ γάρ ἡ νεότης αἰτία∙ ἐπεί ἔμελλον πάντες οἱ νέοι ἀκόλαστοι εἶναι∙ ἀλλ ' ἡμεῖς ἑαυτούς ὠθοῦμεν εἰς τήν πυράν. Ὅταν γάρ ἀνέλθῃς εἰς θέατρον καί καθίσῃς γυμνοῖς μέλεσι γυναικῶν τούς ὀφθαλμούς ἑστιῶν, πρός μέν καιρόν ἥσθης, ὕστερον δέ πολύν ἐκεῖθεν ἔθρεψας τόν πυρετόν » ( οπ.π. 428). Οι άτοποι έρωτες, όπως λέγει, καταστρέφουν την ψυχή του νέου.
Ο ιερός Χρυσόστομος γνωρίζει άριστα πως τα χρήματα διαφθείρουν την ψυχή των νέων και την οδηγούν σε διάφορα αμαρτήματα. Ξέρει πως ο πλούτος συμβαδίζει με την πορνεία και την ανηθικότητα ή διευκολύνει άλλες αμαρτωλές καταστάσεις: « ὅταν δε καί χρημάτων περιουσίαν προσλάβῃ (εννοείται η νεότης ) καθάπερ πυράν τήν ὕλην τῶν χρημάτων δεξαμένη, τοσαύτην ἀνάπτει τήν κάμινον, ὡς ὁλόκληρον ἐμπρῆσαι τοῦ νέου τήν ψυχήν. Πότε γάρ ὁ τοιοῦτος δυνήσεται σωφροσύνης ἐπιμελήσασθαι καί ἀκολασίαν φυγεῖν, καί τούς ὑπέρ τῆς ἀρετῆς πόνους ἀναδέξασθαι ἤ τι ἕτερον πνευματικόν;» ( PG 54, 515). Κανένα πνευματικό έργο δεν μπορεί να φέρει εις πέρας ένας νέος που δέθηκε με την επιθυμία της επιδιώξεως των χρημάτων.
Ενδιαφέρουσα είναι η σύγκριση που κάνει ο άγιος μεταξύ των γερόντων έναντι των νέων και το αντίθετο. Υπάρχουν γέροντες που έχουνε νεανικό φρόνημα και « ὥσπερ ἐν γήρᾳ νέοι εἰσίν, οὕτω καί τοὐναντίον » ( PG 63, 66). Εκείνο που κάνει τον νέο να είναι αξιοπρεπής και τον γέροντα ομοίως είναι η συμπεριφορά και η προαίρεσή τους. Δεν ανέχεται ο άγιος να σύρεται ο νέος στην αμαρτία λόγω της ηλικίας του. Εκεί που βλέπει πολλά ελαφρυντικά είναι όταν ένα νέο τον βάλει κάποιος να διοικήσει. Επειδή δεν έχει πείρα μπορεί να πέσει έξω: «Νέος γάρ ἐκεῖ δύναται συγγνώμην ἔχειν μόνον, ὅταν εἰς διοίκησιν πραγμάτων καλῆται, ὅταν ἄπειρος ᾖ, ὅταν χρόνου δεῖται καί πείρας, ὅταν δέ δέῃ σωφροσύνην καί ἀνδρείαν ἐπιδείξασθαι, οὐκέτι, οὐδέ ὅταν δέῃ χρημάτων κρατεῖν » ( οπ.π. ). ʼλλο πράγμα η διοίκηση των πραγμάτων και άλλο πράγμα η αντιμετώπιση των αμαρτημάτων και των παθών. Στο πρώτο ο Χρυσόστομος βρίσκει πολλά ελαφρυντικά, ενώ στο δεύτερο μάλλον είναι αυστηρός. Προχωρεί ο άγιος και τονίζει πως ένας γέροντας λόγω των εξασθενημένων δυνάμεών του δεν μπορεί να συγκρατήσει τον εαυτό του και μπορεί να παραφερθεί. Αντίθετα « οὖτος δυνάμενος, ἐάν θέλῃ, ἀρκεῖν ἑαυτῷ, ποίας ἄν τύχοι συγνώμης, μη βουλόμενος, ὅταν ἁρπάζῃ μᾶλλον τοῦ γέροντος, ὅταν μνησικακῇ, ὅταν ἐξουθενῇ, ὅταν μή προΐστηται μᾶλλον τοῦ γέροντος, ὅταν πολλά φθέγγηται ἀκαίρως, ὅταν ὑβρίζῃ, ὅταν λοιδορῆται, ὅταν μεθύῃ ;» ( οπ.π. ). Μάλιστα για να κάνει πιο πειστικό τον λόγο του, αναφέρει πως μέσα στην Εκκλησία που μιλούσε, έβλεπε πολλούς νέους να παρακολουθούν, εν αντιθέσει με πολλούς γέροντες που πήγαν να παρακολουθήσουν ιπποδρομίες: « ἐπεί καί νῦν πολλοί παρ' ἡμῖν νέοι, τό πνευματικόν τοῦτο πληροῦσιν θέατρον, οἱ δε γεγηρακότες ἐν ἱπποδρομίαις ἀσχημονοῦσι∙ ἕτεροι δ' αὖ πάλιν γέροντες μετά ταῆς πολιᾶς και τῇ ἀκροάσει κοσμοῦνται, νέοι δε τήν νεότητα διά τῆς θεωρίας τῆς ἐκεῖσε ἀλογωτέραν κατασκευάζουσιν. Εἰ γάρ καί πολλοί οἱ παρόντες ἡμῖν, ἀλλ ' οὐκ ἔχω κόρον∙ οὐ γάρ πολλούς ἠβουλόμην παρεῖναι μόνον, ἀλλά πάντας καί μηδένα τῆς ἐκκλησίας ἀπολιμπάνεσθαι∙ ὥστε, ἕως ἄν τις φάνηται κἄν εἷς ἀποβουκολουμένος, διαρρήγνυμαι καί διακόπτομαι ταῖς ὀδύναις » ( οπ. π.). Ήθελε ο άγιος όλοι να είναι στην εκκλησία. Εάν κάποιος νέος απεκόπτετο από τη σύναξη της εκκλησίας, στεναχωριόταν και τον καταλάμβαναν οδύνες.
Οι θεραπείες των παθών των νέων είναι ολόκληρη επιστήμη. Ο άγιος λέγει πως η τέχνη της διαπαιδαγωγήσεως και διαπλάσεως των νέων είναι μεγάλη. Ας δούμε πώς τεκμηριώνει την άποψή του αυτή. «Υπάρχουν ακόμη (στις Παροιμίες Σολομώντος ) αινίγματα και λόγια ασαφή, τα οποία ενώ εκ πρώτης όψεως είναι τόσο καθαρά, στεναχωρούν εκείνον που τα διαβάζει, γιατί δεν φανερώνουν αμέσως τίποτε, ούτε δίνουν και κάποια υπόνοια. Όταν όμως εξετασθούν με προσοχή, τότε δείχνουν το βαθύ νόημά τους. Όπως λέγει «Τρία πράγματα μου είναι αδύνατο να εννοήσω. Το δε τέταρτο ακόμη περισσότερο μου μένει ακατάληπτο. Τα ίχνη του αετού που πετά, τα ίχνη του πλοίου που ταξιδεύει στην θάλασσα και τις σκέψεις, τις ενέργειες και τις παρεκτροπές του νέου ανθρώπου ( PG 56, 373).


4.H διαπαιδαγώγηση των νέων
Μεγάλη βαρύτητα δίνει ο άγιος στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Επισημαίνει πως μετά την ηλικία του μειρακίου ο νέος εισέρχεται στην εφηβεία. Είναι τρικυμισμένη η ηλικία αυτή και οι άνεμοι που πνέουν είναι βίαιοι. Όπως στο Αιγαίο πέλαγος πνέουν σφοδροί άνεμοι, έτσι και ο άνεμος των επιθυμιών ταλαιπωρεί την νεότητα. Στην ηλικία αυτή δεν βλέπει διόρθωση ο άγιος: « καί αὕτη μάλιστα ἡ ἡλικία διορθώσεως ἔρημος∙ οὐ διά τό ἐνοχλῆσθαι μόνον σφοδρότερον, ἀλλά καί διά τό τά ἁμαρτήματα μή ἐλέγχεσθαι » ( PG 58, 737). Αυτό φέρνει τους παιδαγωγούς και τους δασκάλους σε αμηχανία.
Οι νέοι λόγω της ηλικίας τους μοιάζουν με ακαλλιέργητη γη, η οποία βλαστάνει από παντού πολλά αγκάθια: « πολλάς πολλαχόθεν ἐκφέρουσα τάς ἀκάνθας » ( PG 58, 504). Τους νέους παιδαγωγούμε με σύστημα. Η αγωγή να είναι ανάλογη με την ηλικία. «Στην περίπτωση των παιδιών, για εκείνα μεν που είναι πολύ μικρά ακόμη, οι γονείς παρέχουν βέβαια πράγματα, όπως παπούτσια, φορέματα, χρυσαφικά και βραχιόλια, όταν όμως μεγαλώσουν, αφού τους αφαιρέσουν αυτά, δίνουν άλλα μεγαλύτερα, δηλαδή φροντίζουν για την επιτυχία τους στο δικηγορικό βήμα, για την κατάληψη λαμπρής θέσης στην πολιτεία, για τη δημιουργία φιλικών δεσμών με τα βασιλικά ανάκτορα, τους προσφέρουν υψηλές θέσεις και αξιώματα, απομακρύνοντας έτσι αυτά από κάθε παιδική φιλοδοξία» ( PG 55, 55).
Στις γενικές του παρατηρήσεις για τους νέους ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα πει πως πρέπει να παρασκευάσουμε τους νέους « ὥστε δύνασθαι πρός τούς πάντας ἀντέχειν καί μή ξενίζεσθαι τοῖς ἐπιοῦσιν∙ ἐκτρέφωμεν αὐτούς ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου καί πολύς ἡμῖν ὁ μισθός ἀποκείσεται » (Προς Εφεσίους, 21 η Ομιλία, εκδ. ΕΠΕ, τ. 21, 265-266). Να μάθουμε τους νέους να μην είναι μαλθακοί αλλά και να σκληραγωγούνται. Να τους διαπαιδαγωγήσουμε να περιμένουν και τα λυπηρά στη ζωή τους. Εάν οι αγαλματοποιοί που φτιάχνουν τους αδριάντες των βασιλέων, απολαμβάνουν μεγάλης τιμής « ἡμεῖς τήν βασιλικήν εἰκόνα καλλωπίζοντες ( εἰκών γάρ τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος )» ( οπ.π. ). Μάλιστα τονίζει πως θα απολαύσουμε μύρια αγαθά. Είναι δυνατό να κάνεις τα πάντα, λέγει ο άγιος στον πατέρα, να στέλνεις το παιδί σου σε τέχνες και σε διδασκαλείο και να προβαίνεις σε πολλές άλλες ενέργειες, « ἐν δε παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου μή ἐκτρέφειν τά παιδία;» ( οπ.π. 21, 252).
Πολύ αυστηρός είναι ο ιερός Χρυσόστομος για εκείνους που παραμελούν την αγωγή των παιδιών τους. Μάλιστα λέγει πως είναι χαρακτηριστικό εσχάτης ανοίας να επιμελούμεθα τα κτήματά μας και να παραμελούμε τα παιδιά μας. « Ὅτι τῶν οἰκείων ἀμελοῦμεν, καί τῶν κτημάτων αὐτῶν ἐπιμελούμεθα, τῆς δε ψυχῆς καταφρονοῦμεν, ἐσχάτης ἀνοίας πρᾶγμα ὑπομένομεν »( PG 51, 237). Κατ' επανάληψη θα τονίσει πως η διαπαιδαγώγηση των παιδιών αρχίζει από την απαλή ηλικία, για να επιτύχει. « Ὅτε εὐήνιος ἦν, καί κομιδῇ νέος, χαλινοῦν μετ ' ἀκριβείας, ἐθίζειν πρός τά δέοντα, ῥυθμίζειν, κολάζειν αὐτοῦ τά νοσήματα τῆς ψυχῆς » ( οπ.π. ). Φέρνει κι άλλο επιχείρημα. Λέγει πως ο Θεός, για να προφυλάξει τους γονείς από την θρασύτητα των παιδιών τους, έχει νομοθετήσει το θάνατο για κείνους που κακολογούν τον πατέρα και την μητέρα τους. Πολλές φορές οι νέοι στρέφονται εναντίον του Θεού και οι γονείς δε διαμαρτύρονται. Όποιος είναι αγνώμων απέναντι στο Θεό, θα είναι και απέναντι στους γονείς∙ « Ὁ γάρ περί τόν Θεόν ἀγνώμων γενόμενος καί ἀναίσθητος, πολλῷ μᾶλλον εἰς τόν γεγεννηκότα καί εἰς τήν ἑαυτοῦ ψυχήν ἐμπαροινῆσαι δυνήσεται » ( οπ.π. στηλ., 238). Βέβαια, συμβαίνει και το αντίθετο∙ « οὕτως οἱ τόν πεποιηκώτα θεραπεύοντες ἐν πολλῇ καί τούς γεγεννηκότας ἔχουσι τῇ τιμῇ » ( οπ.π. ). Θα καταλήξει ο άγιος Χρυσόστμος πως όποιος παραμελεί τα παιδιά του « διά ταύτην τήν ἁμαρτίαν τήν ἐσχάτην ὑποστήσεται δίκην » ( οπ.π. ). Αναφέρει την ιστορία του Ηλεί, για τονίσει πως η αδιάκριτη επιείκεια που έδειξε στα παιδιά του, του έφερε το θάνατο. Επίσης αναφέρει και το παράδειγμα του Αβραάμ που πάνω από την επιμέλεια των κτημάτων έβαζε την σπουδή για την ανατροφή των εκγόνων του∙ « Μίμησαι τόν Ἀβραάμ∙ καί γάρ καί ἐκεῖνος οὐχ ὑπέρ χρημάτων καί κτημάτων ἐσπούδαζεν, ἀλλ ' ὑπέρ θείων νόμων, ὅπως αὐτῶν τήν φυλακήν τοῖς ἐκγόνοις μετά ἀκριβείας παρακαταθοῖτο » ( οπ.π. στηλ. 329). Ακόμη τονίζει πως η έλλειψη αυστηρότητας απέναντι στα παιδιά και στους νέους μπορεί να τους προκαλέσει δεινά και να δεχθούν την τιμωρία των νόμων της πολιτείας και να «κολάζονται πάντων ὁρώντων », αφού βέβαια θα δεχθούν οι γονείς την κριτική των πάντων και θα τους δακτυλοδείχνουν ως υπεύθυνους για το κατάντημα των παιδιών τους ( οπ. π. στηλ. 329). Για τον Χρυσόστομο τα παιδιά είναι χρυσά αγάλματα που στολίζουν το σπίτι∙ « Νόμισον ἀγάλματα χρυσᾶ ἔχειν ἐπί τῆς οἰκίας τούς παῖδας » ( οπ.π. ).
Σε μια άλλη ομιλία του για τους γονείς και για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους λέγει∙ «Θρέψε αθλητή για το Χριστό. Δεν λέγω να του στερήσεις το γάμο και να τον στείλεις στις ερημιές και να τον παρασκευάσεις να προτιμήσει το βίο των μοναχών∙ « οὐ τοῦτο λέγω». Επιθυμώ αλήθεια, κι αυτό θα το ευχόμουνα σε όλους, αλλά επειδή μου φαίνεται φορτίο, δεν αναγκάζω κανένα. « Θρέψον ἀθλητήν τῷ Χριστῷ καί ἐν κόσμ ῳ ὄντα δίδαξον εὐλαβῆ ἐκ πρώτης ἡλικίας » (ΕΠΕ, 30, 640). Πολλοί ακούγοντας τα λόγια αυτά του Χρυσοστόμου έλεγαν∙ «μήπως πρόκειται να κάνουμε το παιδί μου μοναχό;» «Τι δέδοικας δέος πολλοῦ κέρδους ἀνάμεστον ;» Γιατί φοβάσαι φόβο που είναι γεμάτος από κέρδος; « Χριστιανόν αὐτόν ποίησον. Μάλιστα γάρ τοῖς κοσμικοῖς ἀναγκαῖον τά ἐντεῦθεν εἰδέναι διδάγματα, μάλιστα τοῖς παισί » (ΕΠΕ, 21, 250).
Πάρα πολύ σπουδαίες παρατηρήσεις κάνει ο άγιος και για την ειδική παιδεία των νέων. Μάλιστα συνιστά πράγματα ανάλογα με την ηλικία τους. Τα παιδιά στην πολύ μικρή ηλικία δεν είναι καλό να μαθαίνουν «γραώδεις και ληρώδεις μύθους» (ΕΠΕ 30, 654). Μάλιστα κατακρίνει τους άθεσμους έρωτες που περιγράφονται στους αρχαίους μύθους. Απευθύνεται στον πατέρα και του λέγει να αφηγείται διηγήματα. « Καταγλύκανε τά διηγήματα ὥστε τινα εἶναι τῷ παιδί καί τερπνότητα καί μή ἀποκάμνειν αὐτῷ τήν ψυχήν »( οπ. π. 656) δηλ. να παρουσιάζει διηγήματα από την Αγία Γραφή με χάρη, ώστε και να χαίρεται το παιδί και να μην κουράζεται. Π. χ. να διηγούνται οι γονείς την ιστορία του Κάιν και του ʼβελ. Να αφηγηθούν το περιστατικό άλλοτε ο πατέρας και άλλοτε η μητέρα. Όταν μάλιστα το καταλάβει το παιδί, να του λένε και το κέρδος∙ « ὁρᾷς ὅσον κακόν ἡ γαστριμαργία; ὁρᾷς ὅσον κακόν ἐστίν φθονεῖν τόν ἀδελφόν »( οπ. π. σελ. 660). Επίσης δεν πρέπει ο πατέρας να αρκείται σ' αυτό, « ἀλλά καί ἐν ἐκκλησίᾳ χειραγωγῶν ἄγε∙ καί σπούδασε αὐτόν ἄγειν, ὅταν μάλιστα αὕτη ἡ διήγησις ἀναγιγνώσκεται » ( οπ. π. σελ. 662). Προφανώς ο άγιος προτείνει αυτό, επειδή ξέρει πως οι ιστορίες της Γραφής είναι αληθινές και πρέπει οπωσδήποτε το παιδί να τις παραδεχθεί και να τις αξιολογήσει σωστά για την πνευματική του πρόοδο.
Ο άγιος Χρυσόστομος είναι αντίθετος να δίνονται στα παιδιά ονόματα του πατέρα ή της μητέρας ή του παπού και του επιπάπου, « ἀλλ ' εἰς τά τῶν δικαίων, καί τῶν μαρτύρων, τῶν ἀποστόλων, τῶν ἐπισκόπων. Ἔστω αὐτοῖς καί τοῦτο ζῆλος∙ ὁ μέν Πέτρος καλείσθω, ὁ δέ Ἰωάννης, ὁ δέ ἑτέραν τινα προσηγορίαν ἑνός τῶν ἁγίων...( οπ. π. σελ. 668).
Ο μέγας Διδάσκαλος της Εκκλησίας δικαιολογεί την προτροπή του για τις διηγήσεις από τις Γραφές με τα ακόλουθα επιχειρήματα. Αν εντυπωθούν τα καλά διδάγματα στην απαλή ηλικία, κανείς δεν θα μπορέσει να τα βγάλει, « ὅταν σκληρά γένηται ὡς τύπος ὥσπερ καί ὁ κηρός» (ΕΠΕ 30, 640). Το παιδί στην μικρή ηλικία έχει μέσα του το φόβο και μπροστά στους γονείς του είναι συνεσταλμένο. Αυτό οφείλει ο πατέρας να το καλλιεργήσει, για να βάλει στην ψυχή του τα καλά διδάγματα. « Σύ δε πρῶτος ἀπολαύεις τῶν ἀγαθῶν, ἐάν υἱόν ἔχῃς καλόν» ( οπ.π. ).
ʼλλη τακτική ακολουθούμε, όταν φθάσουν στην ήβη. Γράφει σχετικά: « Ἡμεῖς τούς παῖδας τούς ἡμετέρους ὅταν ἡβήσωσι, πολλῷ μείζονα ἀπαιτοῦμεν τά κατορθώματα, καί ἅ ποιοῦντας πρότερον ἐπῃνοῦμεν κατά τήν πρώτην ἡλικίαν, ταῦτα γενομένους ἄνδρας καί κατορθοῦντας οὐκέτι ὁμοίως θαυμάζομεν, ἀλλ ' ἕτερα πολλῷ μείζονα ἐκείνω κελεύομεν ἐπιδείκνυσθαι ». ( PG 48, 594), δηλ. όταν τα παιδιά μας γίνουν έφηβοι, εμείς του ζητάμε πολύ μεγαλύτερα κατορθώματα. Και αυτά που έκαναν κατά την παιδική ηλικία και για τα οποία τα επαινούσαμε, αυτά τα ίδια όταν τα κατορθώνουν τώρα που έγιναν άνδρες, δεν τα θαυμάζουμε καθόλου το ίδιο, αλλά τους δίνουμε εντολή να παρουσιάσουν άλλα πολύ ανώτερα από εκείνα.
Σωστό είναι, λέγει ο Χρυσόστομος, όταν αυξηθεί η ηλικία του να λέμε στο παιδί και « φοβερώτερα διηγήματα» (ΕΠΕ 30, 670). Στα δεκαπέντε περίπου χρόνια του νέου να του λέμε « τά περί γεένης » ( οπ.π. ). Στα δεκαοχτώ του να του μιλήσουμε για τον κατακλυσμό, για τα Σόδομα και την καταστροφή τους, τα γεγονότα της Αιγύπτου, «πάντα ὅσα κολάσεως γέμει, μετά πολλῆς τῆς πλατύτητος » ( οπ.π. ). Θέλει ο άγιος με λεπτομέρειες να αναπτύσσουμε στο παιδί και στο νέο θέματα της Αγίας Γραφής. Όταν μεγαλώσει πιο πολύ να του μιλήσουμε για τη Καινή Διαθήκη. Οφείλουμε να περιφράττουμε « αὐτοῦ τήν ἀκοήν τοῖς διηγήμασι καί μυρίοις ἑτέροις καί οἴκοθεν παρεχόμενοι τά ὑποδείγματα » ( οπ. π.).
Την ψαλμωδία και την εκκλησιαστική μελωδία ο άγιος Χρυσόστομος την προτείνει και για τους νέους. « Μανθανέτω τοίνυν ( ὁ νέος) τῷ Θεῷ ψάλλειν, ἵνα μή σχολάζῃ αἰσχραῖς ὠδαῖς καί διηγήμασιν ἀκαίροις » ( οπ.π., σελ. 652). Κάνει και την πικρή διαπίστωση για την εποχή του πως οι νέοι ξέρουν όλα τα κοσμικά και τους χορούς, ενώ αγνοούν τα ψάλματα και τις ωδές. « Νῦν δε σατανικάς μέν ὠδάς καί ὀρχήσεις ἐροῦσιν οἱ παῖδες οἱ ὑμέτεροι, καθάπερ οἱ μάγειροι καί οἱ ὀψῶναι καί οἱ χορευταί∙ ψαλμόν δε οὐδείς οἶδεν, ἀλλά καί αἰσχύνη τό πρᾶγμα δοκεῖ εἶναι καί χλευασία καί γέλως » (ΕΠΕ, 22, 266).
Ο σοφός Παιδαγωγό τη Εκκλησίας άγιος Χρυσόστομος προτείνει κι άλλη παιδεία για τους νέους. « Ἔπειτα ἑτέρας ἐπινοῶμεν αὐτῷ τέρψεις ἀβλαβεῖς. Πρός ἄνδρας ἁγίους ἀπάγωμεν, ἄνεσιν παρέχωμεν...» (ΕΠΕ 30, 690). Πολύ σπουδαία η προτροπή του αγίου για τα παιδιά. Να τα πάμε να γνωρίσουν αγίους άνδρας που βιώνουν το Ευαγγέλιο. Να δουν με τα μάτια τους πως δεν είναι ανεφάρμοστα τα λόγια του Χριστού και της Γραφής. Αυτό είναι το πιο ισχυρό όπλο που προσφέρει στους γονείς για τα παιδιά τους. Αρκεί να δει κάποιος έναν άγιο να ζει με συνέπεια το Ευαγγέλιο και να αλλάξει γνώμη για την καθημερινή του ζωή. Πολλοί έτσι πίστεψαν στο Χριστό και βγήκαν μέσα από την αμαρτία και έβαλαν πνευματική αρχή. Γνώρισαν κάποιον άγιο άνθρωπο και τον αντέγραψαν. Έγιναν μιμητές του, όπως κι εκείνος του Χριστού.

5. Επιλογικά
Τελειώνοντας όλες αυτές τις παρατηρήσεις, τις οποίες ο ιερός Πατήρ κάνει για τους νέους, καταλαβαίνουμε πόσο σπουδαία είναι η παιδεία που προσφέρουμε σε αυτούς. Οφείλει να είναι επιμελημένη, κατά Χριστόν, να μην είναι πρόχειρη, να είναι συστηματική και αποτελεσματική. Οι γονείς, ό,τι πιο πολύτιμο έχουν μετά το Θεό είναι τα παιδιά τους. Δεν είναι μέριμνα των γονέων σωστή να τους αφήσουν περιουσίες και χρήματα, αλλά να τους κάνουν, όπως λέγει ο Χρυσόστομος, καλούς Χριστιανούς, που θα ενδιαφέρονται για το Θεό και την εικόνα του Θεού που είναι ο άνθρωπος.

Δευτέρα 14 Ιουλίου 2008


ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΑ & ΣΑΤΑΝΙΣΤΙΚΑ

ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Για σένα που πρώτη φορά αναρωτιέσαι την ύπαρξη ή όχι υποσυνείδητων μηνυμάτων στον κόσμο που μας περιβάλλει, οφείλω να σε προειδοποιήσω ότι αυτά που θα διαβάσεις σε αυτή την εργασία, όπως και σε άλλα βιβλία που έχουν κατά καιρούς γραφτεί, θα σε κάνουν να δεις την κοινωνία της διαφήμισης, της μουσικής, της πολιτικής ακόμα και της γλώσσας με διαφορετικό μάτι!
Τα υποσυνείδητα μηνύματα υπάρχουν και είναι τόσο επιμελώς κρυμμένα που πολλές φορές είναι πρακτικά αδύνατον να τα αντιληφθεί κανείς.
Κι εγώ όπως κι εσύ, ήμουν πεπεισμένη ότι όλα αυτά ήταν απλώς λόγια ανθρώπων με περιορισμένη αντίληψη, κολλημένων σε στερεότυπα και απαρχαιωμένες ιδέες. Τελικά όμως αναρωτήθηκα μήπως ήμουνα κι εγώ σε αυτή την κατηγορία χωρίς καν να το έχω καταλάβει!
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η σκέψη και η επικοινωνία μας απαρτίζονται από κανόνες και αυτοπεριορισμούς που αν μη τι άλλο μας αναγκάζουν να λειτουργούμε, τόσο ως άτομα όσο και ως σύνολο, με μία λογική που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για εξερεύνηση άλλων διαστάσεων της ύπαρξής μας. Ίσως, μελλοντικά, όταν ο άνθρωπος θα εξελιχθεί ακόμα περισσότερο και θα μάθει να εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες του εγκεφάλου του που προς το παρόν βρίσκονται σε λήθαργο, να υπερβεί τα σημερινά εμπόδια και να εξελιχθεί σε ένα πραγματικά σκεπτόμενο όν.


Έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ με τα υποσυνείδητα μηνύματα, που αν και σαν θέμα ξεφεύγει από τα όρια της γραφιστικής δημιουργίας, βρίσκεται σίγουρα μέσα στον ορισμό της οπτικής επικοινωνίας και της διαφήμισης τόσο από την δημιουργική όσο και από τη ρεαλιστική (χειραγωγική) πλευρά της.
Σε πολλές περιπτώσεις ίσως να θεωρήσεις τα παραδείγματα ακραία αλλά τελικά, ακόμα και αν όλα είναι αποκύημα της φαντασίας των ερευνητών, αυτό που θα σου μείνει θα είναι η αίσθηση της καχυποψίας και της εντονότερης κριτικής για όλα όσα, προς όφελος ορισμένων, προσπαθούν να σε πείσουν ότι είναι έτσι…
….και στις καταναλωτικές μέρες που ζούμε αυτό είναι ένα ιδιαίτερο χάρισμα…
Καλή ανάγνωση και μη μείνεις εδώ! Συνέχισε την έρευνα, ή αν αυτό σε ενδιαφέρει περισσότερο, φτιάξε τα δικά σου μηνύματα και πειραματίσου με το μαγικό κόσμο τον ανθρωπίνων δυνατοτήτων!

IntroSEduXion

Σκεφτείτε το εξής:
Είστε καθισμένοι στο μετρό και διαβάζετε την εφημερίδα σας. Τα μάτια σας ακολουθούν τις αράδες και ο εγκέφαλος σας τις αναλύει σε γράμματα, σε λέξεις, σε συμβολισμούς, σε συναισθήματα και κάνει τους απαραίτητους συσχετισμούς ώστε όλα αυτά να μορφοποιούνται σε αποδεκτές έννοιες.
Αυτά σε συνειδητό επίπεδο! Διότι σκεφτείτε πόσα άλλα πράγματα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή τα οποία καταγράφονται κατευθείαν στο υποσυνείδητο:
Κάθεστε πάνω σε μία σκληρή καρέκλα, τα πόδια σας δεν χωράνε καλά κι αυτό σας ενοχλεί, η μπλούζα που φοράτε σας στενεύει, η θερμοκρασία του χώρου σας ενοχλεί, ο φωτισμός του βαγονιού δημιουργεί σκιές στο χώρο, ο διπλανός σας που άλλαξε μόλις θέση, το φως που εναλλάσσεται στο τούνελ, ο ήχος από τους από πίσω που μιλάνε και η φασαρία από το συρμό, η πόρτα που ανοιγοκλείνει, το άρωμα της κολόνιας σας και του δίπλα, γαστρικοί ήχοι από το στομάχι σας και μία αίσθηση πείνας, η πίεση της τσίχλας που μασάτε και η αίσθηση του πόνου από τη μελανιά που έχετε στο πόδι ενώ παράλληλα σκέφτεστε τα βραδινά σας σχέδια…
Με αυτό το απλό παράδειγμα είναι φανερή η απίστευτη ικανότητα του εγκεφάλου μας αλλά και οι δυνατότητες εκμετάλλευσής του από αυτούς που έχουν τα ανάλογα συμφέροντα.
Ας επεκταθούμε όμως…

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα της στο χώρο της διαφήμισης είναι η χρήση των υποσυνείδητων μηνυμάτων και το κατά πόσο αυτή μπορεί πραγματικά να επηρεάσει το θεατή.
Τι εννοούμε όμως με τον όρο “υποσυνείδητη διαφήμιση” και “συνειδητή” αντίληψη;
Μπορεί πραγματικά το συνειδητό να διαχωριστεί από το σύνολο του αντιληπτού;
Κατά πόσο η διαφήμιση όταν χρησιμοποιεί πλάγιες -υποσυνείδητες- μεθόδους επηρεάζει περισσότερο το θεατή και σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται;
Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν σε αυτή την έρευνα.

Subliminal = υποσυνείδητο. Αυτό που βρίσκεται κάτω από τη μικρότερη αντιληπτή αίσθηση. Βέβαια, οτιδήποτε πραγματικά κάτω της χειροπιαστής αίσθησης δεν μπορεί, κατ’ ορισμό, να γίνει αντιληπτό. Έτσι, υποσυνείδητο γενικά θεωρείται οτιδήποτε βρίσκεται εκτός της συνειδητής αντίληψης.
[Διαφήμιση: Η συναισθηματική ή λογική επικοινωνία που μεθοδικά διαμορφώνει μία συγκεκριμένη θέση σ' ένα συγκεκριμένο κοινό για ένα προϊόν ή μία υπηρεσία. Τελικός σκοπός είναι να πείσει και να παρακινήσει το συγκεκριμένο κοινό στην επιθυμητή δράση, δηλαδή στην αγορά του προϊόντος ή της υπηρεσίας και στη συνέχεια στην υιοθέτηση του συγκεκριμένου brand/μάρκας προϊόντος. ] [Η Διαφήμιση Όπως Θα Θέλατε Να Την Ξέρετε, Σ. Καλαϊτζής]


Whats Up With All The Sexs?


Πριν αναλύσουμε όμως την έννοια του υποσυνείδητου πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τον τρόπο που ο εγκέφαλος συλλαμβάνει αναλύει και ταξινομεί μια εικόνα.


Εάν παρατηρήσουμε τα μάτια ενός θεατή καθώς κοιτάζει μια εικόνα θα προσέξουμε ότι τα μάτια του αναπηδούν, ξεκουράζονται στιγμιαία και στη συνέχεια επεξεργάζονται νέους χώρους που παρουσιάζουν ενδιαφέρον., αποφεύγοντας τις περιοχές που έχουν έλλειψη σε έντονες αντιθέσεις φωτός.

[Στη συνέχεια, η εικόνα περνάει στον εγκέφαλο όπου ανάλογα με το τι βλέπει κάθε μάτι ο εγκέφαλος αναλύει το μήνυμα. Είναι γνωστό ότι το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου επεξεργάζεται εντολές που έχουν σχέση με τη γλώσσα, το λόγο, τη γραφή, τους υπολογισμούς, την αίσθηση του χρόνου και του ρυθμού και των εντολών για σύνθετες κινήσεις. Αντίθετα το αριστερό ημισφαίριο αναλύει την αίσθηση του χώρου, οπτικοποιεί τα ερεθίσματα, αναγνωρίζει σχήματα, πρόσωπα και μελωδίες, κατανοεί και εκφράζει τα συναισθήματα και έχει μικρή ικανότητα στην κατανόηση του λόγου.
Έτσι, αν θέλετε να εκτιμήσετε έναν πίνακα ζωγραφικής τοποθετήστε τον στην αριστερή πλευρά του οπτικού σας πεδίου ή για να απολαύσετε ένα τραγούδι ακούστε το με το αριστερό σας αυτί.
Μία από τις χρήσιμες διαφορές ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια έχει σχέση με τη λήψη των αποφάσεων. Ψυχολόγοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι παίρνουν πιο εύκολα ριψοκίνδυνες αποφάσεις όταν το αριστερό τους ημισφαίριο είναι πιο ενεργό από το δεξί, ενώ αυτοί οι οποίοι χρησιμοποιούν περισσότερο το δεξί τείνουν να είναι πιο προσεκτικοί και συγκαταβατικοί.] [Introduction To Psychology. Exploration &Application]

Τα πράγματα όμως περιπλέκονται από τη στιγμή που ο εγκέφαλος πρέπει να καταγράψει και να ταξινομήσει το ερέθισμα που έχει λάβει. Και αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο διότι ο τρόπος που ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα μηνύματα είναι πολύπλοκος. Η αντίληψη επηρεάζει ολοκληρωτικά το μυαλό και το σώμα και εξαρτάται τόσο από τα κοινωνικοπολιτικά συστήματα της εκάστοτε εποχής όσο και από τον ίδιο τον άνθρωπο, δηλαδή τα συναισθήματα και τις γενετικές προδιαθέσεις του. Έτσι για να αναλύσουμε τον άνθρωπο και να μπορέσουμε να εκμεταλλευθούμε τις “αδυναμίες” του πρέπει να τον βλέπουμε πάντα μέσα στο ευρύτερο χώρο που ζει.

Υπάρχουν δύο ειδών μνήμες οι οποίες ακολουθούν την αρχική εισαγωγή των δεδομένων που αναλύουμε συναισθητικά. Η μικρής διάρκειας και η μεγάλης διάρκειας μνήμη. Στην πρώτη χρησιμοποιούμε την ικανότητα της επιλεκτικής παρακολούθησης των γεγονότων που μας ενδιαφέρουν άμεσα και αποφασίζουμε αν και πόση πληροφορία θα αποθηκευτεί στη βραχέα μνήμη ενώ σημαντικά γεγονότα στα οποία δώσαμε βάρος παραμένουν για μεγάλες χρονικές περιόδους ή και για πάντα στη μνήμη μας.

Η αντίληψη του ανθρώπου έχει άμεση σχέση με το αναμενόμενο. Πολλές φορές για παράδειγμα σε μια ταμπέλα βλέπουμε αυτό που θέλουμε να δούμε και όχι αυτό που γράφει. Ιδιαίτερα όταν καλούμαστε να “ψυχολογήσουμε” κάποιον άλλο άνθρωπο, τότε τείνουμε στο να τον χαρακτηρίσουμε ανάλογα με την περιγραφή που μας εξυπηρετεί είτε λόγω του “εγώ” μας είτε επειδή ο φίλος μας, μας είπε ότι το άτομο αυτό είναι για παράδειγμα “ψυχρό, ανειλικρινές και κακόβουλο”.
Το ενδιαφέρον στοιχείο όμως είναι ότι τα απόλυτα αισθητικά όρια διαφέροου τόσο από άτομα σε άτομο όσο και από στιγμή σε στιγμή. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι τα δυσάρεστα ή ανησυχητικά ερεθίσματα αργούν να καταγραφούν, ως μια αντιληπτική άμυνα. Η έννοια της αντιληπτικής άμυνας είχε απορριφθεί από πολλούς ψυχολόγους μέχρι που επικυρώθηκε από την ανακάλυψη της εμπεδωμένης τέχνης.
Σε πείραμα που διεξήχθη το 1949 παρατηρήθηκε ότι λέξεις όπως: “whore, rape, bitch, penis” οι οποίες προβλήθηκαν υπό μορφή flash αργούσαν να αναγνωριστούν σε σχέση με παρόμοιες αλλά πιο “καθαρές” λέξεις όπως: “wharf, rope, batch, pencil”.
Σε πείραμα του 1992 ανατέθηκε σε φοιτητές να δουν φωτογραφίες ενός ατόμου που περνούσαν πολύ γρήγορα από την οθόνη. Πριν από κάθε φωτογραφία προβαλλόταν μία υποσυνείδητη εικόνα. Κάποιες εικόνες (όπως γλυκά γατάκια) χρησιμοποιήθηκαν για να κάνουν τους θεατές να αισθανθούν όμορφα ενώ κάποιες άλλες (όπως φωτιά) για το αντίθετο. Το αποτέλεσμα ήταν να αλλάξουν την εντύπωση για το άτομο της φωτογραφίας.

Τι είναι όμως αυτό που κινεί τον άνθρωπο; Και πως μπορούμε να υποκινήσουμε κάποιον να αναλάβει δράση, δηλαδή να αγοράσει για παράδειγμα το προϊόν μας; Τα κίνητρα ενεργοποιούν, διατηρούν και κατευθύνουν τη δραστηριότητα μας. Και τα κίνητρα προέρχονται από τη αλληλουχία της ανάγκης, της ορμής, του στόχου και της επίτευξης αυτού. Οι τρεις κυριότεροι τύποι κινήτρων είναι τα πρωταρχικά, τα διεγερτικά και τα δευτερεύοντα κίνητρα τα οποία έχουν εξελιχθεί στο να περιλαμβάνουν και κοινωνικά συστήματα όπως ασφάλεια, κοινωνική αποδοχή, απληστία, και επιθετικότητα. Από τη στιγμή που κάποιος έχει κατανοήσει αυτή την απλή λειτουργία της ανθρώπινης υπόστασης είναι σε θέση να χειραγωγήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τόσο το άτομο όσο και τη μάζα.



Οι Επικεφαλίνες και οι Βήτα-Ενδορφίνες είναι δυο από τα ναρκωτικά που παράγει και χρησιμοποιεί ο εγκέφαλός μας και χημικά είναι σχεδόν όμοια με το όπιο. Όταν ο εγκέφαλος μπαίνει σε καταληψία (trance) αυτές οι ουσίες εκκρίνονται και δημιουργούν μια αίσθηση ευφορίας στο άτομο. Σε πειράματα υπό τον ερευνητή Herbert Krugman παρατηρήθηκε ότι καθώς οι θεατές έβλεπαν τηλεόραση, το δεξί ημισφαίριο δούλευε με τη διπλάσια ταχύτητα από το αριστερό, δηλαδή οι θεατές βρισκόντουσαν σε καταληψία και συνεπώς έπαιρναν τη “δόση” τους!
Σε σχετικό πείραμα παρατηρήθηκε ότι με την τοποθέτηση σε φιλμ ενός λευκού καρέ κάθε 32 δημιουργούνται 45 παλμοί/ sec. οι οποίοι συλλαμβάνονται μόνο από το υποσυνείδητο και οι οποίοι είναι οι ιδανικοί για βαθιά ύπνωση!
[ Είναι aξιοσημείωτο ότι αν αυξήσουμε τα στάνταρ 24 fps (καρέ ανά δευτερόλεπτο) σε 60 fps τότε έχουμε και φυσιολογικό ερεθισμό]. [Eldon Taylor, Subliminal Communication].
Αναλογιστείτε τώρα ότι μέχρι την ηλικία των 16 το παιδί έχει περάσει γύρω στις 10.000 - 15.000 ώρες μπροστά στην τηλεόραση. (περισσότερες ώρες απ’ ότι στο σχολείο)!


Now U Hear Me - Now U Dont!

Ας περάσουμε όμως στον ήχο, ένα ακόμα μέσο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μετάδοση υποσυνείδητων -και σ’ αυτή την περίπτωση υπό-ακουστικών- μηνυμάτων…
Η ένταση του ήχου μετριέται σε Ντεσιμπέλ. Η ακοή μας ξεκινάει από το μηδέν και όταν φτάσει τα 180 προκαλεί άμεση κώφωση. Η καταλληλότερη ένταση κυμαίνεται στα 60-80 ντεσιμπέλ.
Τι γίνεται όμως όταν ηχογραφήσουμε ένα μήνυμα σε πιο χαμηλή ένταση; Το “ακούμε” ή όχι;
Ο ήχος μετριέται σε κύκλους ανά δευτερόλεπτο (Hz). Κάθε κύκλος ενός κύματος είναι στην πραγματικότητα ένας παλμός ήχου. Ο άνθρωπος ακούει από τα 16Hz έως τα 20.000Hz. Δεν μπορούμε να ακούσουμε εξαιρετικά χαμηλές συχνότητες αλλά τις αντιλαμβανόμαστε ως ρυθμό. Έχει παρατηρηθεί ότι τέμπο από 48-70 bpms μειώνει τον καρδιακό και αναπνευστικό ρυθμό, αλλάζοντας έτσι τις κυρίαρχες εγκεφαλικές λειτουργίες.
Σε πειράματα έχει αποδειχθεί η ικανότητα του εγκεφάλου να διακρίνει ήχους και λέξεις υποσυνείδητα ακόμα και όταν αυτές λέγονται ανάποδα ή είναι ηχογραφημένες σε υπό-ακουστικά επίπεδα.
Η παλαιότερη τεχνική ηχογράφησης χρησιμοποιεί ένα κανάλι που ακολουθεί την ένταση του ήχου (του τραγουδιού), είναι αδύνατον να ανιχνευθεί χωρίς τη χρήση παραμετρικού ισοσταθμητή (equalizer) και είναι πατενταρισμένη.
Στην ουσία υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις τρόποι για υπό-ακουστική προβολή:
Το λεγόμενο «μαύρο κουτί» το οποίο αναφέραμε, η ψυχοακουστική απόκρυψη, το μασκάρισμα λευκού ήχου και το ανάποδο μασκάρισμα. Η πιο συνηθισμένη μορφή τέτοιων μηνυμάτων είναι η τελευταία λόγω της ευκολίας της παραγωγής και κατανάλωσής της.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι αντίθετα με την κοινή γνώμη, η ύπαρξη οποιασδήποτε μορφής υποαακουστικού μηνύματος προϋποθέτει τη δυνατότητα ηλεκτρονικής ανάλυσής του. Εάν μετά από ανάλυση δεν βρεθεί κάποιο μήνυμα, τότε πολύ απλά το μήνυμα δεν υπάρχει. Παράλληλα, για να υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα θα πρέπει το άτομα να βρίσκεται σε αρκετά κοντινή απόσταση από το αναπαραγωγικό μέσο.
{[…]Ο Philip Merikle, ψυχολόγος στο University of Waterloo του Ontario, ανέλυσε ακουστικά κασέτες από τρεις εταιρίες που πουλούν self-help tapes και δεν βρήκε κανένα ίχνος από υπό-ακουστικές φωνές στις εγγραφές. Ανέφερε ότι η έλλειψη ομιλίας σημαίνει έλλειψη ερεθίσματος και συνεπώς κανένα υποσυνείδητο αποτέλεσμα.} [Article by Doug Stewart in the New Scientist, June 15, 1991]

Man Is The Measure Of All Things…or Is It Backwards?

Ο Πρωταγόρας (485-410π.Χ.), ένας από τους πιο γνωστούς Σοφιστές είπε ότι “Εν αρχή ην ο άνθρωπος” “Man Is The Measure Of All Things”
Οι Σοφιστές δέχτηκαν επίθεση από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη επειδή δεν αναζητούσαν την “αντικειμενική αλήθεια” αλλά “χρησιμοποιούσαν οποιοδήποτε διαθέσιμο μέσο πειθούς” για να πετύχουν το σκοπό στους.
Ο Πλάτωνας, αν και αντίθετος με τους σοφιστές, δέχτηκε την άποψη ότι όλη η αντίληψη του ανθρώπου είναι σχετική του χρόνου, του τόπου και της κατάστασης του ατόμου. Αντίθετα ο Αριστοτέλης αναζητούσε να εξακριβώσει την αντικειμενική αλήθεια.
Με το πέρασμα του χρόνου η Αριστοτέλεια λογική έγινε η βάση του Δυτικού τρόπου σκέψης, της θρησκείας, της πολιτικής, της οικονομίας και γενικότερα της ζωής των ανθρώπων.
Οι Σοφιστές ξεχάστηκαν και μαζί με αυτούς ξεχάστηκαν και τα διδάγματά τους για τις ανάγκες του ανθρώπου και της αγωνίας του για την αναζήτηση της ευτυχίας.
Στις μέρες μας, η Σοφιστική ανθεί μέσα από τη διαφήμιση, με τέτοιο τρόπο που όμως να περνάει ως κοινωνικοονομική εκλογίκευση. Γιατί σε έναν Αριστοτέλειο κόσμο ο μόνος τρόπος για να πετύχει η Σοφιστική είναι να μην εκλαμβάνεται ως Σοφιστική.
Η επιστήμη της επικοινωνίας λειτουργεί πάνω στη Σοφιστική βάση ότι όλα τα πράγματα είναι σχετικά, ότι οι πωλήσεις είναι το κριτήριο της αποτελεσματικότητας και ότι η αλήθεια είναι εύπλαστη, προσαρμόσιμη ή ακόμα και αναλώσιμη.
Η αλήθεια μπορεί να δημιουργηθεί, να τροποποιηθεί, να αναποδογυριστεί και να μεταμορφωθεί σε αξιοπιστία, από τη στιγμή που εξαρτάται από την άποψη του θεατή και όχι από μια δομή αποδεδειγμένων γεγονότων.
Σλόγκαν όπως “Truth in Advertising” (Αλήθεια στη διαφήμιση), φαντάζουν αστεία από τη στιγμή που ακόμα και ο ίδιος ο ορισμός της Διαφήμισης μιλάει για “διαμόρφωση της άποψης του κοινού” και οι ίδιες οι διαφημίσεις καθημερινά βομβαρδίζουν τον καταναλωτή με εξωπραγματικές εικόνες μιας ζωής που “θα θέλατε να έχετε…και μπορείτε να έχετε αν αγοράσετε το Χ προϊόν”.
Αυτή η σχετική προοπτική λειτουργεί μόνο με την προϋπόθεση να μπορεί να αναδυθεί συνειδητά ανάμεσα στο κοινό.
Τελικά η αλήθεια είναι ένα προϊόν της ανθρώπινης αντίληψης και από τη στιγμή που κάποιος μπορεί να “κατασκευάσει” αλήθειες και να τις περάσει κατευθείαν στο υποσυνείδητο, τότε μπορεί να ελέγξει τις αποφάσεις που το άτομο νομίζει ότι λαμβάνει συνειδητά.
[ Ο τροχός είναι η προέκταση του ποδιού, το βιβλίο είναι η προέκταση του ματιού, τα ρούχα η προέκταση του δέρματος και το ηλεκτρονικό κύκλωμα η προέκταση του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα μέσα με το που αλλάζουν το περιβάλλον, μας προκαλούν μοναδικές αναλογίες στην αισθητική αντίληψή μας. Η έκταση αυτών των αλλαγών τροποποιοεί τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Όταν αυτές οι αναλογίες αλλάζουν, ο άνθρωπος αλλάζει] [Marshall McLuhan, The Medium Is The Massage].
[Εξάλλου, αν η αλήθεια ήταν πραγματικά αλήθεια παντού και πάντοτε και για όλους τους ανθρώπους, τότε δε θα υπήρχε η ανάγκη να πιστεύουμε σε αυτή, να την προπαγανδίζουμε, να παλεύουμε για εκείνη και να δολοφονούμε εις το όνομά της.] [Dr. Bruce R. Ledford].
Έτσι, όταν μπορούμε να αλλάξουμε και την παραμικρή αντίληψη του ανθρώπου μπορούμε να αλλάξουμε τον ίδιο και συνεπώς να καθοδηγήσουμε τον τρόπο σκέψης του.
Η κρίσιμη ερώτηση όμως είναι σε ποιο βαθμό είναι δυνατόν να χειραγωγήσουμε το άτομο και κατά πόσο η πλάγια (γκρίζα ή υποσυνείδητη) διαφήμιση είναι περισσότερο αποτελεσματική από την κλασσική διαφήμιση…


SIX Ways To DO IT!


Σύμφωνα με τους καθηγητές Key και Taylor:
Υπάρχουν έξι βασικές οπτικοακουστικές τεχνικές μέσω των οποίων μπορεί κανείς να μεταφέρει υποσυνείδητα μηνύματα, οι οποίες βέβαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε μόνες τους είτε σε συνδυασμούς.

1.Συγκριτιστικές απάτες (Figure-Ground Reversals)
2.Εμπέδωση (Embedding)
3.Διπλή σημασία (Double Entendre)
4.Ταχιστοσκοπικές προβολές (Tachistoscopic Displays)
5. Χαμηλής έντασης φωτισμός και ήχος (Low Intensity Light and Low Volume Control)
6.Φωτισμός και ήχος φόντου (Lighting and Background Sound).


Συγκριτιστικές απάτες (Figure-Ground Reversals)
Η οπτική και ακουστική αντίληψη μπορεί να χωριστεί σε μορφή (figure) -περιεχόμενο, αντικείμενο, πρώτο πλάνο- και σε βάση (ground) - δεύτερο πλάνο, το περιβάλλον το οποίο υποστηρίζει τη μορφή. Οι περιοχές γύρω από τη μορφή συνήθως λαμβάνονται ως δεδομένες, θεωρούνται άσχετες και περνούν απαρατήρητες. Ασυνείδητα όμως ο άνθρωπος διακρίνει και ξεχωρίζει και τις δύο. Το συνειδητό μέρος επεξεργάζεται το πρώτο πλάνο ενώ το υποσυνείδητο λαμβάνει τα ερεθίσματα του δευτέρου πλάνου. Αν όμως στο δεύτερο επίπεδο παρουσιαστεί μία δυνατή εικόνα, τότε τα επίπεδα αντίληψης αντιστρέφονται και η βάση γίνεται μορφή.
Εδώ να αναφέρουμε ότι μόνο το 1% των ενηλίκων έχει την ικανότητα της συγκριτιστικής αντίληψης, δηλαδή του να μπορεί να διακρίνει ταυτόχρονα και τις δύο εικόνες, ενώ υπό ύπνωση κάτι τέτοιο γίνεται με ευκολία από όλους.
Παρόμοια λειτουργεί αυτή η τεχνική και με τον ήχο. Συνήθως σε μία σύνθεση υπάρχουν τέσσερις φωνές για τη δημιουργία αρμονίας και η κάθε φωνή παίζει στο δικό της ρυθμό. Ένας απλός άνθρωπος συνήθως αναγνωρίζει το σύνολο των τεσσάρων φωνών ως μία μελωδία, ένας μουσικός όμως για παράδειγμα, είναι σε θέση να ξεχωρίσει δύο ή και σπανιότερα περισσότερες φωνές.
Στην πραγματικότητα, όλοι οι άνθρωποι ξεχωρίζουν και τις τέσσερις φωνές αλλά μόνο υποσυνείδητα, διότι ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να λαμβάνει κάθε ερέθισμα ξεχωριστά.


Εμπέδωση (Embedding)
Στην οπτική αντίληψη υπολογίζεται ότι μόνο το 1/1000 της ολικής εικόνας που καταγράφει ο εγκέφαλος περνάει στο συνειδητό. Το υπόλοιπο παραμένει σε λανθάνουσα μορφή στη μνήμη.
Η εμπέδωση μοιάζει σαν ο καλλιτέχνης να έχει κρύψει κάποια πρόστυχη ή ταμπού εικόνα μέσα στην εικόνα (ή ήχο μέσα σε μουσική).
Στην πραγματικότητα τίποτα δεν είναι κρυμμένο. Αν ο θεατής εκπαιδευτεί στην αντιληπτική ελαστικότητα τότε η εμπέδωση γίνεται άμεσα διαθέσιμη στο συνειδητό. Το μόνο πράγμα που είναι κρυμμένο στην εμπέδωση μίας εικόνας είναι αυτό που ο θεατής ή ακροατής κρύβει από τον εαυτό του. Η απώθηση στο υποσυνείδητο είναι μία ασυνείδητη εργασία έτσι ώστε το άτομο να προστατεύει τον εαυτό του από αισθήματα και πληροφορίες που θα του προκαλούσαν σύγχυση και άγχος.

Διπλή σημασία (Double Entendre)
Η διπλή σημασία μίας λέξης ή εικόνας χρησιμοποιείται συχνά στη διαφήμιση (αλλά και στη καθημερινή ζωή) διότι μπορεί να περάσει το επιθυμητό μήνυμα με τρόπο που η μία έννοια της λέξης να μην προκαλεί αλλά στο υποσυνείδητο να καταγράφονται όλες οι πιθανές προεκτάσεις αυτής της λέξης.
[Περίπου 300 φοιτητές πανεπιστημίου ρωτήθηκαν πόσες φορές είχαν ακούσει το τραγούδι Beat It!.
Από το 97% που το είχαν ακούσει:
28% το είχαν ακούσει από 1-25 φορές
21% 26-50
26% 51-100
25% πάνω από 100 φορές
Το 51% των φοιτητών που το είχαν ακούσει πάνω από 50 θεωρήθηκαν οπαδοί και χρησιμοποιήθηκαν για περαιτέρω έρευνα. Σε ανώνυμα ερωτηματολόγια οι μισοί παραδέχτηκαν ότι δεν είχαν ιδέα για το τι σημαίνει ο τίτλος Beat It!. Οι υπόλοιποι προσπάθησαν να το λογικοποιήσουν προσφέροντας λύσεις όπως: beat the system, beat up or fight with someone etc. Όταν τους έγινε γνωστή η έννοια της ομαδικής ομοφυλοφιλικής αυτοϊκανοποίησης οι φοιτητές σχεδόν αυτόματα και ομόφωνα δήλωσαν την απέχθεια τους για το τραγούδι. Πολλοί δήλωσαν ότι ένιωθαν ναυτία κάθε φορά που το σκεφτόντουσαν.] [W. B Key]


Ταχιστοσκοπικές προβολές (Tachistoscopic Displays)
Το ταχιστοσκόπιο εφευρέθηκε το 1962 από τον Dr. Hal Becker of Tulane University και είναι ένας προβολέας που σε συνδυασμό με μία οθόνη κινηματογράφου αναβοσβήνει λέξεις και εικόνες με πολύ μεγάλες ταχύτητες. Σύμφωνα με μελέτες η πιο κατάλληλη ταχύτητα για να υπάρξουν αποτελέσματα είναι 1/3000 second. Οι περισσότεροι άνθρωποι σε αυτή την ταχύτητα λαμβάνουν τα δεδομένα μόνο υποσυνείδητα, αν και ένα μικρό ποσοστό ατόμων είναι σε θέση να τα δει συνειδητά.
Στη διαφήμιση και στον κιινηματογράφο χρησιμοποιούνται πιο αργά ταχιστοκόπια της τάξης 1/10 έως 1/5 sec. διότι μεγαλύτερες ταχύτητες δεν μπορούν να ενσωματωθούν σε φιλμ ή βιντεοκασέτα. Αυτά τα γρήγορα εναλλασσόμενα πλάνα (γνωστά ως quick cuts) χρησιμοποιούνται ευρέως σε ταινίες, σε διαφημίσεις, σε video clips και οπουδήποτε υπάρχει η ανάγκη να αυξηθεί το συναίσθημα.
Αυτά τα πλάνα είναι υποσυνείδητα διότι αν και κανείς δεν είναι σε θέση να τα ανακαλέσει ένα προς ένα, η επίδρασή τους παραμένει αργοσβήνοντας στο μυαλό και δημιουργεί το ανάλογο συναίσθημα Αυτή η αίσθηση μπορεί να παρομοιαστεί με μετά-υπνωτική υποβολή. (post-hypnotic suggestion).
Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι η συνειδητή αναγνώριση περιεχομένου εξαρτάται από το ίδιο το περιεχόμενο. Για παράδειγμα, συναισθηματικές λέξεις αργούν μα καταγραφούν πολύ περισσότερο σε σχέση με ουδέτερες λέξεις.


Χαμηλής έντασης φωτισμός και ήχος (Low Intensity Light and Low Volume Control)
Ακόμα πιο αποτελεσματική και από τις ταχιστοσκοπικές προβολές είναι η χρήση της χαμηλής έντασης φωτισμού και ήχου. Οι περισσότερες φωτογραφίες που κυκλοφορούν στα περιοδικά έχουν υποστεί κάποιου είδους επεξεργασία (retouch). Έτσι, είναι πολύ εύκολο ο καλλιτέχνης, με έναν αερογράφο ή έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, να γράψει διάφορα μηνύματα όπως sex, kill, drink, eat, κτλ τα οποία να είναι τόσο διακριτικά γραμμένα στο φόντο ώστε να περνούν συνειδητά απαρατήρητα. Με μία όμως πιο χαλαρή ματιά ο θεατής είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα μπορέσει να τα διακρίνει.
Το ενδιαφέρον είναι ότι πολλοί συνδυασμοί γραμμάτων μπορούν να μεταφέρουν την έννοια του sex όπως se, zx, xe, ex, κι έτσι είναι ακόμα πιο εύκολο να περαστεί το μήνυμα χωρίς να γίνει αντιληπτό.
Παρόμοια, εάν ένα μήνυμα καταγραφεί σε κασέτα σε φάσμα ήχου που το ανθρώπινο αυτί δεν συλλαμβάνει και σε παράλληλο επίπεδο (stream) καταγραφεί μια απλή μουσική, τότε ο ακροατής λαμβάνει και τα δύο ερεθίσματα, τη μουσική συνειδητά και το μήνυμα ασυνείδητα.

Φωτισμός και ήχος φόντου (Lighting and Background Sound)
Δύο βασικά στοιχεία του κινηματογράφου και της τηλεόρασης είναι ο ήχος και ο φωτισμός του δεύτερου επιπέδου (background).
Και τα δύο έχουν ως σκοπό να υποστηρίζουν το πρώτο πλάνο, να δημιουργούν εντάσεις συναισθημάτων και να περνούν συνειδητά απαρατήρητα.
Αν αναλύσουμε μία οποιαδήποτε σκηνή από μια οποιαδήποτε ταινία θα παρατηρήσουμε ήχους όπως βήματα, φωνές, αέρα, θρόισμα φύλλων κτλ και φωτισμούς όπως σκιές, αντανακλάσεις, φώτα κ.α. Όλα αυτά καταγράφονται απευθείας στο υποσυνείδητο ενώ ο θεατής προσέχει μόνο τους δύο πρωταγωνιστές που μιλούν.
Βέβαια αυτά τα στοιχεία δεν περιορίζονται στον κινηματογράφο αλλά επεκτείνονται και στον τύπο:


Inside Your Brain, Undetected…


[Τα αποτελέσματα των υποσυνείδητων ερεθισμάτων έχουν εξακριβωθεί σε τουλάχιστον δέκα περιοχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο Βρετανός ψυχολόγος Norman Dixon, μελετώντας πάνω από 500 επιστημονικές έρευνες κατέληξε στο ότι: "η συμπεριφορά εξαρτάται από εξωτερικά γεγονότα πάνω στα οποία δεν έχουμε κανένα [συνειδητό] έλεγχο”. [Dixon, Subliminal Perception]

[Οι περιοχές αυτές είναι:
1.Όνειρα (Dreams)
2.Μνήμη (Memory)
3.Συνειδητή Αντίληψη (Conscious Perception)
4.Συναισθηματική Απάντηση (Emotional Response)
5.Ορμώμενη συμπεριφορά (Drive-Related Behavior)
6.Αντιληπτικό Όριο (Perceptual Threshold)
7.Λεκτική Συμπεριφορά (Verbal Behavior)
8.Επίπεδα Προσαρμογής ή Κριτικές Αξίες (Adaptation Levels or Judgmental Values)
9.Αγοραστική Συμπεριφορά (Purchasing Behavior)
10.Ψυχοπαθολογία (Psychopathology)

Αυτή η λίστα των υποσυνείδητων περιοχών εύγλωττα δείχνει ότι ο άνθρωπος μπορεί να προγραμματιστεί πολύ εύκολα από αυτούς που ελέγχουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Η συμπεριφορά του συνόλου είναι μετρήσιμη και θεωρείται προβλέψιμη σε σχέση με τις στατιστικές πιθανότητες. Tα μέσα μας παρέχουν το σύστημα μέσα από το οποίο ελέγχεται η οικονομική αγορά. Οι άνθρωποι γίνονται πιο ευάλωτοι όταν η μάχη των πιστεύω υποστηρίζει βασικές πολιτιστικές κατηχήσεις]. [W.B. Key, The Age Of Manipulation, p.36].

Ας δούμε κάποια παραδείγματα:

Περιοχή του Ονείρου:
Ο άνθρωπος προγραμματίζεται από την βρεφική ηλικία με κάποιες βασικές υποθέσεις και ιδέες οι οποίες είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στο υποσυνείδητό του που όταν έρχεται η στιγμή να λάβει, για παράδειγμα, μία απόφαση δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να αιτιολογήσει την επιλογή του αλλά εμμένει σε αυτή και την υπερασπίζεται σθεναρά. Μία έρευνα που ξεκίνησε το 1917 από το Βιεννέζο νευροχειρούργο Otto Poetzle απέδειξε ότι όλες οι πληροφορίες που εισάγονται υποσυνείδητα εμφανίζονται στα όνειρα, πολλές φορές με συμβολική μορφή. Παράλληλα, πιστεύεται ότι όσο πιο ευαίσθητο είναι το άτομο σε κάποιο θέμα τόσο πιο ευάλωτο σε υποσυνείδητα μηνύματα καθίσταται. Έτσι, στην υποσυνείδητη διαφήμιση, ο σκοπός είναι το μήνυμα να μη γίνεται αντιληπτό ώστε να έχει και το μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο στο θεατή. Το δυνατό σημείο του υποσυνείδητου ερεθίσματος είναι ότι μπορεί να προκαλέσει ενέργεια μετά από μία χρονική περίοδο, παρόμοια με αυτή της μετά-υπνωτικής υποβολής.

Περιοχή της Μνήμης:
Μαθητές που συμμετείχαν σε υποσυνείδητα διαφημιστικά πειράματα για πάνω από 15 χρόνια ανακάλυψαν εκπληκτικές μνημονικές ικανότητες. Ακόμα και μετά από δέκα χρόνια, θυμόντουσαν όχι μόνο συγκεκριμένες διαφημίσεις που είχαν μελετήσει αλλά και τον τρόπο με τον οποίο είχαν ερευνηθεί καθώς και μία σειρά λεπτομερειών που αφορούσαν τους συμμαθητές τους όπως τα ρούχα που φορούσαν, τα ονόματά τους και άλλες μικρολεπτομέρειες Πολύ σημαντικό κατόρθωμα για μαθητές του χώρου της διαφήμισης αλλά και λόγω του ότι κατά μέσο όρο περνάνε στην αντίληψή μας γύρω στις 1.000 διαφημίσεις καθημερινά!

Συνειδητή Αντίληψη:
Η συνειδητή μνήμη και αντίληψη μοιάζουν να περιορίζονται από την αυτόματη αντίδραση του ατόμου να αποκλείσει οτιδήποτε θεωρεί ότι τον ενοχλεί. Αυτό έχει ως συνέπεια πολλές φορές να οδηγείται σε αντιδράσεις που απέχουν από τη φαινομενική λογική. Για παράδειγμα, όσο περισσότερο οι γονείς επιμένουν ότι η τηλεόραση κάνει κακό, τόσο το παιδί θα καθηλώνεται μπροστά της.


Συναισθηματική Απάντηση:
Πολλές φορές αυτό που αντιλαμβανόμαστε υποσυνείδητα είναι πολύ πιο δυνατό από αυτό που συνειδητά βλέπουμε. Για παράδειγμα σε αυτή την καταχώρηση για το συγκεκριμένο κέικ δεν υπάρχει κάτι ουσιαστικά κρυμμένο. Απλά ο θεατής δεν το αντιλαμβάνεται άμεσα συνειδητά διότι απλά δε θέλει, γιατί βάζει σε λειτουργία έναν ψυχολογικό μηχανισμό που λέγεται κατάπνιξη, απώθηση στο ασυνείδητο (repression). Στην πραγματικότητα, οποιοσδήποτε κοιτάξει λίγο χαλαρά αυτή την εικονογράφηση θα αντιληφθεί το προφανές. Και για να ενταθεί το νόημα το κείμενο γράφει: Mmmm…extra moist. Στην ουσία η καταχώρηση υπόσχεται περισσότερο και καλύτερο σεξ, αλλά στην πραγματικότητα οποιοσδήποτε καταναλώνει υπερβολικά μεγάλες ποσότητες λιπαρών προϊόντων στο τέλος θα είναι τόσο παχύς που το σεξ θα είναι πρακτικά ανέφικτο!
[Στο περιοδικό Playboy σε μια χριστουγεννιάτικη έκδοση παρουσιαζόταν μια γυμνή ξανθιά τυλιγμένη με μια γιρλάντα η οποία έμοιαζε φτιαγμένη από καρύδια και το κείμενο έγραφε: Give him ideas for Christmas. Αν η γιρλάντα παρατηρηθεί από κοντά είναι φανερό ότι απεικονίζει κόλπους και πέη! Το τεύχος μοιράστηκε σε φυλακισμένους στις Κρατικές Φυλακές της Γιούτα. Κανείς από τους φυλακισμένους δεν πρόσεξε αυτή τη λεπτομέρεια ακόμα και όταν προσκλήθηκαν να ψάξουν για τέτοιο περιεχόμενο!] [E. Taylor].


Ορμώμενη Συμπεριφορά:
Η καταχώρηση των McDonald’s για το Chicken McNugget είναι ένα ολοφάνερο και χαρακτηριστικό παράδειγμα:
“Buy One, Get One Free!”, (αγόρασε ένα, πάρε ένα δωρεάν). Αυτή η καταχώρηση εμφανίστηκε σε εφημερίδες σε όλη την Αμερική. Όσο για το ποιο ακριβώς κομμάτι του κοτόπουλου είναι αυτό…;

Αντιληπτικό Όριο:
Ο Dr. Bruce Ledford στο Alabama’s Auburn University χρησιμοποίησε υπό-ορατά εμπλουτισμένο χαρτί σε μία έρευνα πάνω στην αυτοεκτίμηση. Η Κλίμακα Αυτοεκτίμησης του Rosenberg, η οποία χρησιμοποιείται σε στάνταρτ τεστ τυπώθηκε σε δύο εκδόσεις:
Η μία πάνω σε απλό χαρτί και η άλλη πάνω σε χαρτί που έγραφε σε οριακά ορατό επίπεδο “I Love You!” και είχε μεγάλες καρδιές. Τα αποτελέσματα του τεστ αυτοεκτίμησης στην εμπλουτισμένη έκδοση έδειξαν αύξηση της αυτοεκτίμησης τουγκρουπ με κάτω του μετρίου μαθητές κατά 34.7%. Οι άνω του μετρίου μαθητές παρουσίασαν αύξηση κατά 13.1%.


Λεκτική Συμπεριφορά:
Οι λέξεις που ακούμε, μιλάμε και γράφουμε προσφέρουν ερεθίσματα για τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Όσον αφορά τα υποσυνείδητα μηνύματα θα πρέπει να την χωρίσουμε σε τρεις τουλάχιστον κατηγορίες:
Πολλαπλές αντιμεταθέσεις νοήματος: Αναφέρεται σε λέξεις που εμπεριέχουν άλλες λέξεις που αλλάζουν δραστικά το νόημα τους. Για παράδειγμα: Con in Confidence, Sin in Sincere καθώς και σε συσχετισμούς που προκύπτουν όπως: pea και pee.
Υπονοούμενες / Ρητές έννοιες: Εδώ εντάσσονται φράσεις όπως: «Είμαι έντιμος». Το είμαι έντιμος σημαίνει ότι δεν έχω ανέντιμη συμπεριφορά. Άρα, ο ορισμός του έντιμου προκύπτει από το τι συμπεριλαμβάνουμε και τι αποκλείουμε κατά το συλλογισμό μας.
Συναφείς αναφορές: Λέξεις όπως ελευθερία, αγάπη κτλ δεν σημαίνουν το ίδιο και σίγουρα δεν εκφράζονται όμοια από όλους τους ανθρώπους.


Επίπεδα Προσαρμογής:
Ζητήθηκε από εθελοντές να συμπληρώσουν μία λίστα κάνοντας συνειδητές εκτιμήσεις σε αριθμητική κλίμακα. Στη συνέχεια εκτέθηκαν σε υποσυνείδητα μηνύματα που παρουσίαζαν τις αξίες ως λιγότερο ή περισσότερο, ελαφρύτερο ή βαρύτερο, πιο δυνατό ή πιο αδύνατο στην αντίθετη κατεύθυνση από την πρώτη εκτίμηση. Σημαντικές αλλαγές παρατηρήθηκαν στην αρχική εκτίμηση σε όλα τα πειράματα.


Αγοραστική Συμπεριφορά:
Η αγοραστική συμπεριφορά είναι ένας τομέας που λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στο χώρο της διαφήμισης και σπαταλούνται τεράστια ποσά στην ανάλυση και εκμετάλλευσή της. Σκοπός είναι να αναλυθεί η τάση του καταναλωτή να αγοράζει αλλά και να τον οδηγήσει στην αγορά του το Χ προϊόντος.

Ψυχοπαθολογία:
Στην ταινία Εξορκιστής φλασάρεται μία μάσκα θανάτου (death mask) για να δώσει ένα έξτρα τρόμαγμα στους θεατές. Η Warner Bros. μηνύθηκε από έναν πολίτη της Ινδιάνας ο οποίος λιποθύμησε κατά τη διάρκεια της ταινίας με αποτέλεσμα να σπάσει το σαγόνι του και μερικά δόντια.]
[Secret Voices: messages that manipulate. Time, Sept. 10, 1979:]
Κάτι ανάλογο έχει αναφερθεί και για την ταινία The Chainsaw Massacre για την οποία οι παραγωγοί παραδέχτηκαν δημοσίως ότι η ταινία περιείχε βίαια και τρομακτικά υποσυνείδητα ερεθίσματα.
[Ένα τηλεοπτικό σποτ για παιδικά παιχνίδια περιείχε το υποσυνείδητο μήνυμα: Get It μέχρι που η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνίας ανακοίνωσε μία προειδοποίηση ενάντια σε περαιτέρω υποσυνείδητα μηνύματα στο ράδιο και στην τηλεόραση.] [Secret Voices: Messages that Manipulate, Time, Sept 10, 1979


Grey Or Not, Here I Come!

Μια άλλη μορφή υποσυνείδητης διαφήμισης είναι η λεγόμενη γκρίζα. Ίσως να έχετε παρατηρήσει σε ταινίες (ειδικά σε ακριβές παραγωγές) στιγμές όπου ο πρωταγωνιστής θέλοντας για παράδειγμα να ξεδιψάσει ανοίγει το ψυγείο και παίρνει τη Χ μάρκα. Δε σας θυμίζει τίποτα; Τότε δείτε την ταινία Swordfish:
Φυσικά αυτή δεν είναι και η μοναδική ταινία…

Το ενδιαφέρον είναι ότι από συζητήσεις με πολλούς σινεφίλ βγήκε το συμπέρασμα ότι για τους περισσότερους κάτι τέτοιο περνάει απαρατήρητο. Και η καίρια ερώτηση είναι εφόσον οι θεατές δεν τη βλέπουν γιατί οι εταιρίες δαπανούν εκατομμύρια σε αυτού του είδους τη διαφήμιση; Μήπως όμως όταν θα πάνε την επόμενη φορά στο σουπέρ μάρκετ θα αγοράσουν το συγκεκριμένο προϊόν χωρίς να σκεφτούν το γιατί; www.buythisnow.com

Στις μέρες μας έχει αναπτυχθεί άλλο ένα ηλεκτρονικό μέσο επικοινωνίας και διαφήμισης, το διαδίκτυο, το οποίο φυσικά δεν μπορεί να μείνει έξω από τη φιλολογία των υποσυνείδητων μηνυμάτων. Ιδιαίτερα από τη στιγμή που είναι μια συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά με πολλές μελλοντικές προοπτικές.
Σερφάροντας στο διαδίκτυο, ψάχνοντας για πληροφορίες γι αυτή την εργασία, αναρωτήθηκα αν υπάρχουν κόμβοι που να ασχολούνται με το θέμα σε τεχνικό επίπεδο, δηλαδή να μεταδίδουν υποσυνείδητα μηνύματα.
Ανακάλυψα μόνο εφτά:
Στο site www.subliminalstuff.com υπάρχει ένα πείραμα σχετικά με το κατά πόσο βλέπουμε τα υποσυνείδητα καρέ και το τι συναισθήματα μας προκαλούν, στο οποίο η συγγραφέας πήρε μέρος και δυστυχώς ακόμα περιμένει το e-mail με τα αποτελέσματα. Ανεξάρτητα από αυτό πάντως, το site είναι πραγματικά ενδιαφέρον και σας συνιστώ να το επισκεφθείτε.

Στο www.pages2send.com υπάρχει ένα υποσυνείδητο μήνυμα αγάπης το οποίο έχει και μουσική.

Στο www.angelfire.com/ab/subliminalm υπάρχει ένα υποσυνείδητο κείμενο.

Στο http://home.att.net/~scorh3/subliminal.html υπάρχει μία υποσυνείδητη αλληλογραφία.

Στο www.gelb.com υπάρχει μια εταιρία κατασκευής υποσυνείδητων διαφημίσεων με ένα ειδικό πρόγραμμα Flash.

Στο www.gimmeabuck.com υπάρχει το μήνυμα do it. Αν υπάρχει και κάποιο άλλο κρυμμένο, είναι άγνωστο.

Και τέλος, το www.069fucking.com είναι ένα site με πορνό περιεχόμενο!

Το κατά πόσο αυτά τα site παρέχουν πραγματικά υποσυνείδητα μηνύματα και το ποια είναι αυτά παραμένει άγνωστο.


Count Me In!

[Η μέθοδος των υποσυνείδητων μηνυμάτων έχει ήδη δοκιμαστεί με κάποια επιτυχία στον κινηματογράφο για σύντομα -όχι διαφημιστικά- μηνύματα με ταχύτητα 3/3000th sec.
Αντίστοιχα, στην τηλεόραση, η υποσυνείδητη διαφήμιση τοποθετείται σε ένα frame κάθε 250 του φιλμ και μεταδίδεται μία φορά κάθε 11sec.
Τα αποτελέσματα δεν είναι σαφή]. (Radio and Television News, February 1948).

Στο Λονδίνο γύρω στο 1970 έγινε το εξής πείραμα:
Ζητήθηκε από ένα γκρουπ ανθρώπων να διαλέξουν μεταξύ 3 μαρκών μπύρας, Χ, Υ, Ζ. Έπειτα τους χώρισαν σε 3 γκρουπ. Στο πρώτο γκρουπ τους έδειξαν τις λέξεις “DRINK BRAND Χ” σε μια οθόνη πάνω από αυτή που παρακολουθούσαν. Στο δεύτερο γκρουπ έδειξαν τις ίδιες λέξεις στην τηλεόραση αλλά υποσυνείδητα και στο τρίτο γκρουπ δεν έδειξαν τίποτα. Μία εβδομάδα αργότερα τους ζητήθηκε να διαλέξουν και πάλι μία από τις τρεις μάρκες. Αυτοί που δεν είχαν δει το μήνυμα δεν άλλαξαν προτιμήσεις. Αυτοί που το είδαν συνειδητά είχαν μια μικρή αύξηση της προτίμησης της μπύρας Χ και αυτοί που το είδαν υποσυνείδητα είχαν μια μείωση της προτίμησης για την μπύρα Χ. Τα αποτελέσματα κατέληξαν στο ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα δεν έχουν καμία επίδραση στις προτιμήσεις του ανθρώπου.

[Πολλοί πιστεύουν ότι οι διαφημίσεις περιέχουν υποσυνείδητα μηνύματα, κρυμμένες εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου και λέξεις που μπορούν να αυξήσουν την δεκτικότητα του ατόμου σε μία καταχώρηση. Αυτή η θεωρία είναι αρκετά διαδεδομένη παρόλο που δεν υπάρχουν αποδείξεις τόσο για την ύπαρξη αυτών των μηνυμάτων όσο και για την υποτιθέμενη αποτελεσματικότητα τους και είναι μάλλον αποκυήματα της φαντασίας ενός και μόνο ατόμου, του W. B. Key. ] [Timothy E. Moore]

{[…] Καθησυχάσθηκα από τον τεχνικό της εταιρίας ότι λόγω του χρόνου που χρειάζεται ένα ηλεκτρόνιο να σαρώσει την οθόνη και την παραμονή του φωσφόρου σε αυτή, είναι τεχνολογικά αδύνατον να προβάλλουμε μία εικόνα πιο γρήγορα απ ότι το μάτι βλέπει. Σε μία βραδινή σκηνή στην τηλεόραση, μπορείτε να δείτε ότι τα φώτα των προβολέων ενός αμαξιού παραμένουν για λίγα δευτερόλεπτα παραπάνω σε σχέση με την υπόλοιπη εικόνα. Αυτό το φαινόμενο λέγεται ουρά κομήτη. Είναι φανερό ότι είναι αδύνατον ακόμα και για το πιο αργό ταχιστοσκόπιο ταχύτητας 1/3.000 του δευτερολέπτου, για το οποίο ο Vicary είχε αρχίσει να μιλάει στις αρχές του 1958 να μπορεί να λειτουργήσει στη σημερινή τηλεόραση.} {Article by Arthur Rogers in the Public Relations Quarterly, Winter 1992}

[Ισχυρισμοί του Merikle του 1988, σχετικοί με τα ακουστικά υποσυνείδητα μηνύματα δοκιμάστηκαν στο παρακάτω τεστ. Σε 17 συμμετέχοντες παρουσιάστηκαν υποσυνείδητα μηνύματα εμπεδωμένα σε λευκό ήχο και εξετάστηκαν τρία signal-to-noise (S/N) ποσοστά. Οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν να μαντέψουν το κατά πόσο υπήρχε μήνυμα και τι έλεγε. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες δεν μπόρεσαν να βρουν τι έλεγαν τα μηνύματα, εκτός από κάποια τυχαία ποσοστά.] [Article by J. L. Harris, D. Salus, R. Rerecich, D. Larsen in The Journal of General Psychology, Jan 1996]

[18 άντρες και 18 γυναίκες υποβλήθηκαν σε ταχιστοσκοπική προβολή των φράσεων: MOMMY AND I ARE ONE, DADDY AND I ARE ONE and MYMMO NAD REA ENO τόσο σε υποσυνείδητο όσο και σε υπερσυνείδητο επίπεδο. Η ανάλυση έδειξε ότι τα υποκείμενα δεν αντέδρασαν σε καμία περίπτωση πιο θετικά στις δύο πρώτες φράσεις από ότι στην αναγραμματισμένη. Η αξιοπιστία της υποσυνείδητης ψυχοδυναμικής ενεργοποίησης ως μέθοδος είναι υπό αμφισβήτηση.] [Perceptual and Motor Skills, Dec. 1997]

[Αντικείμενα παρακολούθησαν διαφημίσεις ψάχνοντας να βρουν ένα μήνυμα (τη φράση CHOOSE THIS) η οποία εμφανιζόταν σε διαφορετικά στάδια αντιθέσεων με το φόντο. Μετά πάω κάθε διαφημιστικό, τα υποκείμενα βαθμολογούσαν την τάση τους να ανταποκριθούν θετικά.
Στο πρώτο πείραμα, κανένα μήνυμα (συνειδητό ή υποσυνείδητο) δεν επηρέασε τη βαθμολογία τους σε σχέση με την ανυπαρξία μηνύματος.
Στο δεύτερο πείραμα, τα ποσοστά θετικής απόκρισης ήταν μεγαλύτερα στα εμφανή μηνύματα. Σε αυτά που πέρασαν απαρατήρητα τα αποτελέσματα ήταν αμφιλεγόμενα και μόνο 1/10 σε μέγεθος. Παραδόξως, και στα δύο πειράματα, τα διαφημιστικά που περιείχαν υποσυνείδητα μηνύματα δεν παρέμεναν στη μνήμη των υποκειμένων. Τα μηδαμινά αποτελέσματα των υποσυνείδητων μηνυμάτων σε σχέση με τα συνειδητά βρίσκονται υπό συζήτηση όσον αφορά τους κινδύνους και τις δυσκολίες στην τοποθέτησή τους.] [Article by Kirk H. Smith and Martha Rogers in the Journal of Applied Psychology, Dec 1994]
Στο πέρασμα των χρόνων έχουν γίνει πολλά πειράματα τα οποία υποστηρίζουν ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα σε οποιαδήποτε μορφή δεν αποφέρουν κανένα αποτέλεσμα. Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε σελίδες στην προσπάθεια να αναφέρουμε μερικά, όπως θα μπορούσαμε να κάνουμε και το αντίθετο για να υποστηρίξουμε την ύπαρξή τους.

Στο παράρτημα του βιβλίου παρατίθενται τρεις συνεντεύξεις από άτομα του χώρου οι οποίες προσφέρουν μία ακόμα άποψη για τη διαφήμιση γενικότερα καθώς και για τα υποσυνείδητα μηνύματα.



U CANnot Do That!

Για το τέλος αφήσαμε την πιο γνωστή περίπτωση υποσυνείδητου μηνύματος, η οποία ήταν ουσιαστικά και η πρώτη εμφάνιση αυτού του φαινομένου και της «χιονοστιβάδας» που ακολούθησε:
Το καλοκαίρι του 1957, και για έξι εβδομάδες, σε ένα drive-in κινηματογράφο στο New Jersey, των Ηνωμένων Πολιτειών, διεξάχθηκε το εξής πείραμα, υπό τον ερευνητή James Vicary:
Κάθε 5” και καθ’ όλη τη διάρκεια του φιλμ “Picnic” παρεμβαλλόντουσαν οι λέξεις: “THIRSTY? DRINK COKE” “HUNGRY? EAT POPCORN” με τέτοια ταχύτητα που δεν ήταν συνειδητά αναγνώσιμες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αύξηση των πωλήσεων της Κόκα Κόλα κατά 18% και του Ποπ κορν κατά 58%.
Η αντίπαλη θέση είναι ότι το όλο θέμα ήταν μία φάρσα και ότι κανείς έκτοτε δεν κατάφερε να επιφέρει παρόμοια αποτελέσματα. Λέγεται ότι ο Vicary τελικά παραδέχτηκε ότι είχε παραποιήσει τα αρχικά αποτελέσματα του τεστ και πολλοί κριτικοί πιστεύουν ότι το πείραμα δεν διεξήχθη ποτέ!
Το γεγονός πάντως παραμένει ότι η Federal Communication Committee, το 1974, απαγόρεψε την υποσυνείδητη διαφήμιση στο ράδιο και την τηλεόραση.

Στην Αμερική τουλάχιστον μέχρι το 1990 δεν υπήρχε κανένας νόμος που να απαγορεύει τα υποσυνείδητα μηνύματα. Όπως αναφέρθηκε, υπήρχε μία απαγόρευση από το αντίστοιχο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο αλλά ασφαλώς δεν είχε την ισχύ ενός νόμου.

Πλέον, σύμφωνα με τον William Gillespie (www.wordwork.org/table/sublimin.html), υπάρχει πληθώρα νόμων από την FTC (Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου), το US Treasury Department (Υπουργείο Οικονομικών) και το ATF (Τμήμα για Αλκοόλ, Καπνά και Όπλα).

Στην Ελλάδα, θεσπίστηκε ο παρακάτω νόμος το 1995, αλλά όπως προέκυψε από την έρευνα σε τυχαίο δείγμα 50 ατόμων μόνο 3 άτομα γνώριζαν με βεβαιότητα ότι υπάρχει, ενώ άλλα 9 απάντησαν:«νομίζω ότι υπάρχει, δεν είμαι σίγουρος».

Ν. 2328/1995 Φ.Ε.Κ. Α 159/03.08.1995
Στο κεφάλαιο 2 (Διατάξεις σχετικά με τον προγραμματισμό), άρθρο 7 (Υποχρεώσεις του ραδιοτηλεοπτικού σταθμού), αναφέρεται:
«1. Όλα τα στοιχεία των προγραμμάτων, με την παρουσίαση και το περιεχόμενό τους, οφείλουν να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα των άλλων. Ειδικά, δε πρέπει:
α] να είναι αντίθετα στα χρηστά ήθη και κυρίως να περιέχουν πορνογραφικές σκηνές.
β] να καλλιεργούν τη βία ούτε να είναι δυνατόν να παροτρύνουν σε φυλετικό μίσος.
2. Τα στοιχεία των προγραμμάτων που είναι δυνατόν να βλάψουν τη σωματική, πνευματική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών ή των εφήβων δεν πρέπει να μεταδίδονται εφ όσον αυτοί οι τελευταίοι είναι δυνατόν να τα παρακολουθήσουν, λόγω της ώρας μετάδοσης και λήψης.
3. […]»

στο κεφάλαιο 3 (Περί διαφήμισης), άρθρο 11 (Γενικοί κανόνες) αναφέρεται:
«1. Όλες οι διαφημίσεις πρέπει να είναι έντιμες και ειλικρινείς.
2.Η διαφήμιση δεν πρέπει να είναι παραπλανητική ούτε να βλάπτει τα συμφέροντα των καταναλωτών.
3. Η διαφήμιση που απευθύνεται στα παιδιά ή που χρησιμοποιεί τα παιδιά πρέπει να αποφεύγει να βλάπτει τα συμφέροντά τους και να λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη ευαισθησία τους.
4. Ο διαφημιστής δεν πρέπει να ασκεί καμία συντακτική επίδραση επί του περιεχομένου των εκπομπών»

στο άρθρο 13 (Μορφή και παρουσίαση), αναφέρεται:
«1. Η διαφήμιση πρέπει να αναγνωρίζεται εύκολα ως τέτοια και να διακρίνεται σαφώς από το υπόλοιπο πρόγραμμα με χρήση οπτικών ή ακουστικών μέσων. Κατ αρχήν, πρέπει να μεταδίδεται κατά ομάδες.
2. Η διαφήμιση που απευθύνεται στο υποσυνείδητο απαγορεύεται.
3. Η συγκεκαλυμμένη διαφήμιση απαγορεύεται, ειδικά η παρουσίαση προϊόντων ή υπηρεσιών στις εκπομπές, εφ όσον αυτή γίνεται με διαφημιστικό σκοπό.
4. Η διαφήμιση δεν πρέπει να χρησιμοποιεί ούτε οπτικά ούτε ακουστικά τα πρόσωπα που παρουσιάζουν καθημερινά τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και τα προγράμματα επικαίρων».

[Από το 1970 αυτοί που εκπέμπουν στην τηλεόραση έχουν απαγορευθεί να χρησιμοποιούν υποσυνείδητα μηνύματα, αλλά οι Reeves και Nass σημειώνουν: «Οι υπολογιστές και το λογισμικό, πάντως, είναι άνευ ρυθμίσεων. Δεν υπάρχουν επίσημες απαγορεύσεις γι αυτές τις τεχνικές πουθενά στο χώρο των πολυμέσων. Συνεπώς, το θέμα της υποβολής έχει αποκτήσει νέα ζωή»] [Feeding Tube, article by William Powers in The New Republic, June 23, 1997]

Το πρόβλημα βέβαια δεν είναι οι νόμοι, αλλά οι αποδείξεις. Πως αποδεικνύει κανείς ότι αυτό που βλέπει για παράδειγμα στα παγάκια είναι ένα γυναικείο στήθος ή οτιδήποτε άλλο; Και πως κερδίζει κανείς μία δίκη από τη στιγμή που όλα τα στοιχεία είναι περιστασιακά; Με το παρόν δικαστικό σύστημα κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, οπότε είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι ακόμα και όταν οι νόμοι τηρούνται, στην ουσία το άτομο παραμένει ανυπεράσπιστο μπροστά στην ικανότητα ενός καλού γραφίστα στην κάλυψη του οποιουδήποτε μηνύματος. Και η κατάσταση θα παραμένει μέχρι του να αποδειχθεί επιστημονικά η ύπαρξη της υποσυνείδητης αντιληπτικής ικανότητας του ανθρώπου.


Im Done…Now What?


Η απόφασή μου να ασχοληθώ με αυτό το θέμα προέκυψε από δύο παράγοντες:
την πεποίθηση ότι το μυαλό του ανθρώπου είναι ικανό να καταφέρει πολύ περισσότερα πράγματα από όσα φανταζόμαστε και το πείραμα του 1957 στον κινηματογράφο του New Jersey που προανέφερα, για το οποίο είχα διαβάσει κάτι σχετικό.
Όταν διάβασα το άρθρο του κ. Stuart Rogers που ανέλυε λεπτομερώς τα γεγονότα που δημιούργησαν το μύθο γύρω από αυτό το πείραμα και ουσιαστικά κατέρριπτε κάθε πιθανότητα ύπαρξής του ομολογώ ότι απογοητεύθηκα. Αισθάνθηκα προδομένη από τα προσωπικά μου πιστεύω. Τελικά όμως, μέσα από αυτό το ταξίδι στο υποσυνείδητο ανακάλυψα ότι ακόμα και όταν ένα πείραμα ή μία θεωρία αποδεικνύεται λανθασμένη ή ψευδής αυτό δε σημαίνει ότι όλα όσα συσχετίζονται με αυτή είναι εσφαλμένα. Εξάλλου πολλές θεωρίες, στη διάρκεια της ανθρωπότητας, θεωρούντο αβάσιμες μέχρι που κάποιος βρέθηκε να τις επικυρώσει.

Αυτή η έρευνα βασίστηκε κατά ένα μεγάλο μέρος στις θεωρίες του καθηγητή Bryan Wilson Key και στο βιβλίο που έγραψε το 1989 το οποίο ομολογουμένως ήταν ένα συνταρακτικό βιβλίο στην ανάγνωσή του. Όταν συνέχισα την έρευνα σε άλλους χώρους ανακάλυψα την τάση από πολύ κόσμο να επιτίθεται σε προσωπικό επίπεδο στο συγγραφέα αποκαλώντας τον έως και φαντασιόπληκτο . Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω το κατά πόσο όλα όσα αναφέρονται στο βιβλίο του είναι βάσιμα αλλά το ίδιο ισχύει και για όλα τα υπόλοιπα βιβλία που μελέτησα.

Σκοπός αυτής της έρευνας δεν είναι να πείσει τον αναγνώστη για οτιδήποτε, απλά μέσα από την παράθεση κάποιων στοιχείων να υπενθυμίσει στο κοινό ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται.
Πολλοί σίγουρα θα διαφωνήσουν με τα ευρήματα της επεξεργασίας των διαφημίσεων, άλλοι πάλι θα τα βρουν ακραία ή και αστεία. Η αλήθεια είναι άλλωστε ότι κι εγώ, ιδιαίτερα στην αρχή, δεν μπορούσα να διακρίνω τίποτα από όλα όσα περιέγραφαν ότι υπήρχαν σε αυτές τις διαφημίσεις ή και ότι πολλές φορές θεωρούσα ότι έδειχναν υπερβάλλοντα ζήλο.
Όπως και να έχει, το γεγονός παραμένει ότι όποτε κοιτάζω πλέον μια διαφήμιση προσπαθώ να την αναλύω πιο κριτικά και να ψάχνω για τυχόν μηνύματα -υποσυνείδητα ή όχι- που προσπαθούν να μου περάσουν. Αυτό βέβαια έχει και το μειονέκτημα του ότι χάνεται λίγη από τη μαγεία των διαφημίσεων, αλλά ως γνωστόν δεν μπορεί κανείς να τα έχει όλα.
Εδώ θα ήθελα να τονίσω ότι αυτή η έρευνα θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο, γιατί το θέμα των υποσυνείδητων μηνυμάτων είναι πραγματικά μεγάλο, αλλά ο περιορισμός των 10.000 λέξεων μας αναγκάζει να μην επεκταθούμε ιδιαίτερα. Μακάρι στο μέλλον να βρεθεί κάποιος με το ανάλογο ενδιαφέρον και να συνεχίσει αυτή την έρευνα.
Τα πειράματα και οι θεωρίες πάνω στο υποσυνείδητο συνεχίζονται όπως άλλωστε και η ανάγκη για ευρηματικότερες και πιο αποτελεσματικές διαφημίσεις. Το τι θα συμβεί στο μέλλον και το κατά πόσο ο κόσμος θα χρησιμοποιεί καθημερινά υποσυνείδητες κασέτες για να αδυνατίσει, για να κόψει το κάπνισμα ή να βελτιώσει τις επιδόσεις του παραμένει άγνωστο. Όπως άγνωστο παραμένει αν η υπερβολική ή παράνομη χρήση τέτοιων μηνυμάτων θα οδηγήσει τον κόσμο σε μία πλήρως χειραγωγημένη κοινωνία.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι ο εγκέφαλός μας από τη στιγμή που παραμένει κατά το μεγαλύτερο μέρος του αχαρτογράφητος σίγουρα θα κατέχει και άλλες μυστηριώδεις ικανότητες και γιατί όχι την αδυναμία ( του να επηρεάζεται ανεξάρτητα της αντίληψής μας.
Θέλω να πιστεύω ότι, ακόμα και αν αποδειχθεί επιστημονικά η αποτελεσματικότητα των υποσυνείδητων μηνυμάτων, ο κόσμος θα τα χρησιμοποιήσει μόνο προς όφελος του κοινού καλού και της εξέλιξης της ανθρώπινης υπόστασης.


Αναδημοσίευση από:
http://users.hol.gr/~bpd/thesisgr.html

Πέμπτη 10 Ιουλίου 2008


Η Ορθόδοξη «σεξουαλική αγωγή»

(Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνού)

Επίμονα προβάλλεται σήμερα η ανάγκη για «σεξουαλική αγωγή» των παιδιών μας, στο πλαίσιο μάλιστα της σχολικής τους παιδείας. Όπως σε πολλούς άλλους τομείς της ζωής μας μάθαμε να ακολουθούμε τυφλά την «πολιτισμένη» Δύση, έτσι και στο θέμα αυτό. Ο φόβος μας είναι πάντα να μην υστερήσουμε απέναντί της. Γι’ αυτό αντιγράφουμε πάντα πρόθυμα τον προβληματισμό και τις μεθόδους της. Επόμενο, λοιπόν, να θεωρούμε απαραίτητο ο «διαφωτισμός» να προχωρήσει και στην προβληματολογία του «γενετησίου ενστίκτου». Βέβαια, το τι διδάσκει η Δύση σχετικά με το ζήτημα αυτό, δεν φαίνεται να θεωρείται πρωταρχικής σημασίας. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Δύση – και μεις μαζί της, αφού είμαστε κομμάτι της – κλυδωνίζεται σε μια λαίλαπα πανσεξουαλισμού. Ο «φροϋδισμός» έχει καταστεί κυρίαρχη ιδεολογία στην εποχή μας. Η προτεραιότητα δίνεται στο σεξουαλικό ένστικτο και στην κτηνώδη ορμή. Το ανθρώπινο σώμα κατήντησε υποτιμημένη αξία και αντικείμενο-όργανο ηδονής. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα διαμορφώνεται το περιεχόμενο της «σεξουαλικής» διαφώτισης του ευρωπαίου ανθρώπου. Έρχεται όμως από τα βάθη των αιώνων η φωνή του ουρανοβάμονα και θεόπτη Απ. Παύλου να μας παρουσιάσει την «σεξουαλική αγωγή», όπως (πρέπει να) διδάσκεται στο Σώμα του Χριστού, στο «σχολείο» της Εκκλησίας. Παραθέτουμε το σχετικό κείμενό του:

Το σώμα, ναός του Αγίου Πνεύματος
(Α’ Κορ. 6:12-20)
Αδελφοί, πάντα μοι έξεστιν, αλλ’ ου πάντα συμφέρει• πάντα μοι έξεστιν, αλλ’ ουκ εγώ εξουσιασθήσομαι υπό τινος. Τα βρώματα τη κοιλία, και η κοιλία τοις βρώμασιν• ο δε Θεός και ταύτην και ταύτα καταργήσει. Το δε σώμα ου τη πορνεία, αλλά τω Κυρίω, και ο Κύριος τω σώματι• ο δε Θεός και τον Κύριον ήγειρε και ημάς εξεργεί δια της δυνάμεως αυτού. Ουκ οίδατε ότι τα σώματα υμών μέλη Χριστού εστιν; Άρας ουν τα μέλη του Χριστού ποιήσω πόρνης μέλη; Μη γένοιτο! Ή ουκ οίδατε ότι ο κολλώμενος τη πόρνη εν σώμα εστιν; «Έσονται» γαρ, φησίν, «οι δύο εις σάρκα μίαν». Ο δε κολλώμενος τω Κυρίω εν πνεύμά εστι. Φεύγετε την πορνείαν. Παν αμάρτημα ο εάν ποιήση άνθρωπος εκτός του σώματος εστιν, ο δε πορνεύων εις το ίδιον σώμα αμαρτάνει. Ή ουκ οίδατε ότι σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματος εστιν, ου έχετε από Θεού, και ουκ εστέ εαυτών; Ηγοράσθητε γαρ τιμής. Δοξάσατε δη τον Θεόν εν τω σώματι υμών και εν τω πνεύματι υμών, άτινά εστι του Θεού.
(Μετάφραση: Όλα μου επιτρέπονται, αλλά δεν συμφέρουν όλα. Όλα μου επιτρέπονται, αλλά εγώ δεν θα αφήσω τον εαυτό μου να εξουσιασθεί από τίποτα. Τα φαγητά είναι για την κοιλιά, και η κοιλιά για τα φαγητά• ο Θεός θα καταργήσει και αυτήν και εκείνα. Αλλά το σώμα δεν είναι για την πορνεία• είναι για τον Κύριο και ο Κύριος για το σώμα. Ο δε Θεός και τον Κύριο ανέστησε και εμάς θα αναστήσει δια της δυνάμεως Του. Δεν ξέρετε ότι τα σώματά σας είναι μέλη του Χριστού; Να πάρω λοιπόν τα μέλη του Χριστού και να τα κάνω μέλη πόρνης; Μη γένοιτο. Δεν ξέρετε ότι εκείνος που προσκολλάται στην πόρνη είναι ένα σώμα μ’ αυτήν; Γιατί θα γίνουν, λέγει, οι δύο μία σάρκα. Εκείνος δε που προσκολλάται στον Κύριο είναι ένα πνεύμα μ’ Αυτόν. Αποφεύγετε την πορνεία. Κάθε άλλο αμάρτημα που κάνει ο άνθρωπος είναι έξω από το σώμα, εκείνος όμως που πορνεύει, αμαρτάνει προς το ίδιο του το σώμα. Ή δεν ξέρετε ότι το σώμα σας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος που είναι μέσα σας και το οποίο έχετε από το Θεό, κι ότι δεν ανήκετε στους εαυτούς σας; Έχετε αγορασθεί αντί τιμήματος. Δοξάστε λοιπόν το Θεό με το σώμα σας και το πνεύμα σας, τα οποία ανήκουν στο Θεό.)

Η ρίζα του προβλήματος
Η απάντηση του Παύλου αρχίζει περίεργα, αλλ’ όχι ανεξήγητα, από την κοιλιοδουλεία. Γιατί οι «σαρκικές επαναστάσεις» έχουν ως βασική τους αιτία την γαστριμαργία. Από αυτήν γεννιέται το πάθος της πορνείας. Και ως «πορνεία» νοεί ο Απόστολος, και μαζί του οι Άγιοι Πατέρες μας, όχι φυσικά μόνο τη σαρκική σχέση με κάποια πόρνη, αλλά κάθε χρήση του γενετησίου ενστίκτου για σκοπούς έξω από το θέλημα του Θεού, που είναι η δημιουργία οικογένειας. «Το σώμα του Χριστιανού δεν επλάσθη δια να τρυφά και εκ της τρυφής να πίπτη εις την πορνείαν, αλλ’ επλάσθη δια να ενωθή με τον Κύριον, Ος τις είναι η κεφαλή του» (άγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης). Η νηστεία και η χαλιναγώγηση του σώματος, ουσιαστικά στοιχεία της Ορθόδοξης ασκητικής, αυτόν ακριβώς τον στόχο έχουν: να αποφευχθεί η «θεοποίηση» της κοιλίας (Φιλιππ. 3:19), ώστε να μην υποθάλπωνται τα σαρκικά πάθη, που έχουν ως κύρια αιτία την ευζωία και κοιλιοδουλεία/ «Τι δε σαρκός ευπαθούσης, και νεότητι περιφερομένης, αφρονέστερον;» - θα πει ο Μ. Βασίλειος.
Η διδασκαλία του Απ. Παύλου διαρθρώνεται κατά τον ακόλουθο τρόπο:
α’) Πόσοι δεν βλέπουν το σώμα τους ως όργανο ηδονής; Όχι, λέγει ο Παύλος. Το σώμα είναι δημιούργημα του Θεού και δεν πλάσθηκε για τις πορνικές σχέσεις, αλλά για να θεωθεί μαζί με την ψυχή, που είναι άρρηκτα δεμένη μαζί του. Θα αναστηθεί μαζί με την ψυχή, για να ζήσει αιώνια, ή στη «δόξα» του Θεού ή στην θέασή της ως «καυστικού πυρός» (πρβλ. Εβρ. 12:29), που είναι η κόλαση. Γι’ αυτό δέχεται το σώμα μας τη χάρη του Θεού, ώστε να μεταβάλλεται σε «ναό του εν ημίν Αγίου Πνεύματος» αφού βέβαια καθαρισθεί πρώτα από τα πάθη του ο άνθρωπος. Πορεία δόξας είναι η ζωή του πιστού μέσα στο Σώμα του Χριστού. Να, λοιπόν, γιατί είναι πτώση και συντριβή η (οποιαδήποτε) πορνεία. Εκτροχιάζει το σώμα μας, αλλά και όλο τον άνθρωπο από τον αιώνιο προορισμό του.
β’) Τα σώματά μας με το βάπτισμα γίνονται μέλη του Χριστού. Όταν λοιπόν χρησιμοποιούμε τα μέλη του σώματός μας, για να διαπράξουμε οποιοδήποτε κακό, χρησιμοποιούμε μέλη του Χριστού για τη διάπραξη της αμαρτίας μας. Έτσι, κάνουμε τα «μέλη του Χριστού» να αμαρτάνουν. Υπάρχει χειρότερο και φοβερότερο από αυτό; Αν λ.χ. φονεύσω κάποιον, με το χέρι του Χριστού τον φονεύω. Όταν βρίζω κάποιον, με το στόμα του Χριστού τον βρίζω. Όταν αδικών τους γύρω μου, με το χέρι του Χριστού τους αδικώ. Και όταν πορνεύω, με τα μέλη του Χριστού πορνεύω. Αυτή είναι η τραγικότητα και αφροσύνη της «πορνείας»! Αποσπώ τα μέλη μου από το σώμα του Χριστού και τα καταδικάζω σε θάνατο, καθιστώντας τα όργανα της αμαρτίας μου. Μέσα στον αληθινά εκκλησιαστικό γάμο, με το μυστήριο , την πίστη και τη σωφροσύνη του, το ζευγάρι εντάσσει στη χάρη του Θεού και τη σωματική του σχέση, που γίνεται «δια της τεκνογονίας» μέσο σωτηρίας. Έξω από το μυστήριο και τη χάρη του Θεού (και αυτό συμβαίνει σε κάθε άλλο είδος «γάμου») η σωματική σχέση παύει να είναι κοινωνία εν Χριστώ και γίνεται σχέση σαρκική, δηλαδή πορνεία, αποκοπή από το Σώμα του Χριστού, θάνατος.
γ’) Η ουσία της «πορνείας» παρουσιάζεται από τον Απόστολο και από μια άλλη οπτική γωνία. «Δικό μου είναι το σώμα και το κάνω ό,τι θέλω»! Αυτή είναι η πρόχειρη επιχειρηματολογία μας. Όχι, απαντά ο Παύλος. Δεν είναι δικό σας τίποτε, συνεπώς ούτε και το σώμα σας. Δεν ανήκετε στον εαυτό σας. Και ως δημιουργήματα του Θεού, αλλά και για ένα εξ ίσου σπουδαίο λόγο. Σας εξαγόρασε ο Χριστός με ατίμητο τίμημα, το πανάγιο αίμα Του. Είμαστε «εξαγορασμένοι σκλάβοι», κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη. Δεν είναι δικά μας, λοιπόν τα σώματά μας, αλλά του Χριστού. Περισσότερο δε από κάθε άλλη αμαρτία η πορνεία μολύνει όλο μας το σώμα, σαρκικά και πνευματικά, και ισοδυναμεί με αυτοκτονία.
Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, γιατί με τόση αγωνία φωνάζει ο Παύλος; Φεύγετε (τρέξτε να σωθείτε από) την πορνεία! Τη βλέπει να καταδιώκει απειλητικά τον άνθρωπο: Καμμιά αμαρτία δεν μας κυνηγά τόσο, όσο η σαρκική, γιατί είναι ριζωμένη μέσα μας. Παρατηρεί ο Άγ. Γρηγόριος Νύσσης: «... Όταν μορφή πορνική τοξεύη, νώτα διδόναι (να τρέπεσαι σε φυγή)... Κατατοξεύει γαρ κατ’ οφθαλμών η πορνεία, έστι δε των άλλων πονηρευμάτων φοβερώτερον»!

Αναγκαία προϋπόθεση
Γίνεται, λοιπόν, φανερό, ότι η «σεξουαλική αγωγή» στο χώρο της Ορθοδοξίας δεν είναι παρά θεολογία του ανθρώπινου σώματος, μέρος της Ορθόδοξης ανθρωπολογίας. Δεν πρόκειται, συνεπώς, για μια «επιστημονική» ανάλυση και περιγραφή της σωματικής λειτουργίας ή για ηθικοκοινωνική καθοδήγηση, αλλά για θεώρηση του ανθρώπου μέσα από το πρίσμα της θείας αποκαλύψεως. Μια τέτοια αντίληψη, άρα, για τον άνθρωπο και το σώμα του δεν «διδάσκεται» θεωρητικά, ούτε, πολύ περισσότερο, επιβάλλεται! Εμπνέεται μονάχα στα πλαίσια της εν Χριστώ ζωής και του πνευματικού αγώνα της Ορθοδοξίας. Ο Χριστιανός νέος μαθαίνει κοντά στον Γέροντα-Πνευματικό του να ζει εν Χριστώ, με προσευχή και άσκηση, αγώνα και εγκράτεια, γνωρίζοντας ότι ο στόχος του είναι ο εν Χριστώ δοξασμός του σώματος και της ψυχής του. Αν δεν ισχύει η προϋπόθεση αυτή, δεν είναι περίεργο η διδασκαλία του Απ. Παύλου να απορρίπτεται σαν μύθος.

Τετάρτη 2 Ιουλίου 2008


ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, ΤΗΝ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

**************************************
Το μέσο παιδί, κάνει τα πράγματα σωστά. Το παιδί χωρίς όρια, κάνει το σωστό πράγμα.
Μην αναγκάζετε τετράγωνα παιδιά να περάσουν από στρογγυλές τρύπες
Γ. ΚΟΡΑΣ

**************************************
Η ωραιότερη μυρωδιά είναι του ψωμιού, η ωραιότερη γεύση του αλατιού, η ωραιότερη αγάπη των παιδιών.
ΠΑΡΟΙΜΙΑ
Μια μητέρα ρώτησε ένα διάσημο παιδαγωγό, από πότε πρέπει ν΄ αρχίσει την αγωγή που πεντάχρονου παιδιού της κι εκείνος της απάντησε: Κυρία μου, χάσατε ήδη πέντε χρόνια!
Συνηθίζουμε να μαθαίνουμε με λεπτομέρειες τι πρέπει να κάνει κανείς για να εμβολιάσει ένα δέντρο. Όταν όμως πρόκειται για την ανατροφή και την ανάπτυξη των παιδιών μας ενεργούμε χωρίς ειδικές γνώσεις και τα κατηγορούμε ότι υστερούν σ' ένα οποιοδήποτε τομέα της δραστηριότητας τους. Αντίθετα, κατά τον εμβολιασμό της τριανταφυλλιάς π.χ. υποπτευόμαστε ότι κάτι δεν το κάναμε όπως έπρεπε, αν ο εμβολιασμός δεν επιτύχει.
ΟΣΚΑΛ ΚΟΛΛΕ

**************************************
ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ
Όταν σου ζητώ να μ' ακούσεις
κι εσύ αρχίζεις να δίνεις συμβουλές
δεν έκανες αυτό που σου ζήτησα.

Όταν σου ζητώ να μ' ακούσεις
κι εσύ αρχίζεις να μου λες γιατί
δε νοιώθω και τόσο ωραία.

Ποδοπατείς τα αισθήματα μου.

Όταν σου ζητώ να μ' ακούσεις
και νοιώθεις υποχρεωμένος να κάνεις κάτι
για να λύσεις τα προβλήματα μου,
δεν με κατάλαβες, όσο κι αν φαίνεται παράξενο.

Ίσως γι' αυτό η προσευχή
αποδίδει σε μερικούς ανθρώπους
επειδή ο Θεός είναι βουβός και δεν προσφέρει συμβουλές
και δεν προσπαθεί να τακτοποιήσει πράγματα.

Ο Θεός ακούει μόνο κι εμπιστεύεται εσένα
να τα βγάλεις πέρα με τον εαυτό σου.

Γι' αυτό, σε παρακαλώ,
πρόσεξέ με κι άκουσέ με.
Κι αν θέλεις να μιλήσεις
περίμενε μια στιγμή,
θα 'ρθει η σειρά σου.
Σου υπόσχομαι να σ' ακούσιο κι εγώ προσεκτικά.
ΛΕΟ ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ

**************************************
ΘΕΛΩ
* Θέλω τα παιδιά μου να ζήσουν ευτυχισμένα, χωρίς απωθημένα.
* Θέλω να μάθουν να απολαμβάνουν τη ζωή και να χαίρονται την κάθε μέρα σαν ένα θαύμα.
* Θέλω να νοιώθουν πετυχημένοι και σπουδαίοι σαν άνθρωποι, ανεξάρτητα από το τί κάνουν.
* Θέλω να νοιώθουν θετικά συναισθήματα για τον εαυτό τους και τη ζωή.
* Θέλω να μεγαλώσουν, ξέροντας πώς να μην αφήνουν τις αναποδιές της ζωής να τα καταστρέψουν.
* Θέλω να αποφύγουν την κατάθλιψη και τη δυστυχία.
* Θέλω να μη γίνουν νευρωτικά άτομα.
* Θέλω να έχουν μια στερεή αίσθηση εσωτερικής γαλήνης που θα τα στηρίζει στις δύσκολες στιγμές.
* Θέλω να εκτιμούν το τώρα. Να απολαμβάνουν το ταξίδι της ζωής, χωρίς να υπεραξιολογούν τον προορισμό του.
* Θέλω να ξέρουν ότι διαμορφώνουν τα ίδια τη ζωή τους, ότι έχουν τη δύναμη να την διαλέξουν και να την αλλάξουν.
* Θέλω να είναι ευαίσθητα και υπεύθυνα, με σεβασμό για τη φύση και την ανθρωπότητα.
* Θέλω να βρουν και να εξερευνήσουν το δυναμικό τους και να νοιώσουν ικανοποίηση και ενδιαφέρον για τους στόχους τους.
* Θέλω να μάθουν να αγαπούν και να αγαπιούνται.
* Θέλω να μάθουν τις ευκαιρίες που κρύβονται μέσα στις αναπόφευκτες οδυνηρές εμπειρίες της ζωής.
* Θέλω να έχουν καλές σχέσεις με την υγεία, τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική.
ΓΟΥΑΙΗΝ ΝΤΥΕΡ

**************************************
ΠΩΣ ΜΑΣ ΒΛΕΠΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Σε μια έρευνα που έγινε σε σχολείο της Αμερικής ρωτήθηκαν τα παιδιά πώς βλέπουν τους γονείς τους. Να μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές απαντήσεις:
* Οι μεγάλοι δίνουν υποσχέσεις και έπειτα τις ξεχνούν ή λένε πως δεν επρόκειτο για πραγματική υπόσχεση, αλλά μόνο για ένα ίσως.
* Οι μεγάλοι δεν αφήνουν τα παιδιά τους να ντύνονται όπως θέλουν, ενώ οι ίδιοι ντύνονται όπως τους αρέσει, ακόμα κι αν αυτό που αποφασίζουν να φορέσουν δεν ταιριάζει στην περίπτωση ή είναι βέβαιο ότι μ' αυτό θ' αρπάξουν καμιά πούντα.
* Οι μεγάλοι δεν κάθονται ν' ακούσουν τι τους λένε τα παιδιά. Και παρ' όλα αυτά έχουν έτοιμη την απάντηση.
* Οι μεγάλοι κάνουν λάθη μα ποτέ δεν τα παραδέχονται, ή το λάθος τους δεν είναι λάθος ή κάποιος άλλος φταίει για το λάθος που έκαναν.
* Οι μεγάλοι διακόπτουν συνεχώς τα παιδιά όταν αυτά διηγούνται κάτι. Αν όμως ένα παιδί διακόψει ένα μεγάλο αρχίζουν αμέσως οι παρατηρήσεις.
* Οι μεγάλοι δε μπορούν να καταλάβουν ότι ένα παιδί μπορεί να επιθυμεί ένα πράγμα για το χρώμα του, το σχήμα του, ή το μέγεθος του. Ακόμα και όταν το έχει αγοράσει με δικά του χρήματα. Αν δεν τους αρέσει, λένε: Δεν μπορώ να καταλάβω τι το ωραίο βρίσκεις σ' αυτή την αηδία.
* Οι μεγάλοι κάνουν πάντοτε κουτσομπολιό. Αν όμως τα παιδιά κάνουν το ίδιο και πουν τα ίδια πράγματα για τα ίδια πρόσωπα, τότε τους λένε ότι είναι αναιδέστατα κι ότι τους λείπει ο σεβασμός.

**************************************
Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ
Δώσε μου, Κύριε, απλότητα και βάθος. Κάνε να μην είμαι περίπλοκος, ούτε κοινότυπος στο καθημερινό μου μάθημα. Κάνε να υψώνω τα μάτια πάνω από το πληγωμένο μου στήθος μπαίνοντας κάθε μέρα στην τάξη μου.
Ας μη φέρνω μαζί μου στην έδρα τις μικρές μου υλικές μέριμνες, τις κωμικές λύπες μου. Κάμε το χέρι μου ελαφρότερο στην τιμωρία και απαλότερο στο χάδι. Ας επιπλήττω απρόθυμα για να 'μαι βέβαιος πως τιμωρώ από αγάπη. Το πλινθόκτιστο σχολείο μου ας είναι καμωμένο από πνεύμα.
Οι φλόγες του ενθουσιασμού μου ας γεμίζουν τη φτωχή του είσοδο, τη γυμνή αίθουσα του. Η καρδιά μου ας είναι στήλη του, η πιο δυνατή και η θέληση μου χρυσάφι καθαρότερο απ' τις κολώνες των πλούσιων σχολείων.
ΓΑΒΡΙΕΑΑ ΜΙΣΤΡΑΛ
ΧΙΛΙΑΝΗ ΔΑΣΚΑΛΑ-ΠΟΙΗΤΡΙΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ 1946

**************************************
ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ
*Το πιο πλούσιο συναίσθημα στον κόσμο είναι να βιώνεις το θαύμα της ζωής μέσα από τα μάτια ενός παιδιού.
*Αν τα παιδιά σου νοιώθουν ασφάλεια, αγάπη και στοργή, είσαι ευτυχισμένος γονιός.
*Λυπάμαι που διακρίνω τον κακό εαυτό μου στην συμπεριφορά των παιδιών μου.
*Τα παιδιά έχουν περισσότερη ανάγκη από χάδια παρά από αντικείμενα.
*Θα πρέπει να λατρεύουμε τα παιδιά μας γι' αυτό που είναι κι όχι γι' αυτό που θέλουμε να γίνουν.
*Όσο περισσότερο αισθάνεται ένα παιδί πως το εκτιμούν, τόσο σημαντικότερες θα είναι οι αξίες του στο μέλλον.
*Τα εγγόνια είναι η ανταμοιβή που μας δίνει ο Θεός για να υπομείνουμε τα γηρατειά.
*Δε μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά μας ν' ακολουθούν τις συμβουλές μας, ενώ εμείς περιμένουμε απ' αυτά να παραβλέπουν κάποια κακά παραδείγματα που τους δίνουμε με τη συμπεριφορά μας.
*Αν το παιδί σου δε βρίσκει αγάπη και προσοχή στο σπίτι, θα τ' αναζητήσει κάπου αλλού.
*Τα παιδιά είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι δημιουργικότητας, επιμονής και αγάπης άνευ όρων.
*Η ενθάρρυνση από το γονιό, είτε από ένα καλό δάσκαλο, μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός παιδιού.

**************************************
ΑΞΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΩΝ
Ένα παιδί είναι πρώτ' απ' όλα παιδί. Είναι λάθος ν' απαιτούμε απ' αυτό την ωριμότητα ενός ενήλικα.
Οι γονείς και γενικά οι μεγάλοι είναι στην υπηρεσία των παιδιών για να τα βοηθήσουν να μεγαλώσουν. Δεν είναι αφεντικά των παιδιών.
Το παιδί έχει ανάγκη να νιώθει πως οι γονείς το προστατεύουν για να αισθάνεται ασφαλές. Έχει ακόμα την ανάγκη να νοιώθει πως οι γονείς το αγαπούν.
Πρέπει να ενθαρρύνουμε και να βοηθάμε το παιδί ν' αναπτύξει τη θέληση του κι όχι να του την αφαιρούμε. Πρέπει να το βοηθάμε να γίνει αυτόνομο και να αναπτύσσει τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις του.
Είναι βαρύτατο λάθος να πετυχαίνουμε την υπακοή με τη βία-απειλή, εκβιασμό, σωματική βία, ψέμα κ.τ.λ. κι όχι με αμοιβαία συγκατάθεση. Αν τη χρησιμοποιήσουμε να κάνει κάτι ενάντια στη θέληση του, είναι πολύ πιθανό να μας κατηγορήσει γι' αυτό κάποια μέρα. Πρόκειται για μια αδικία.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο γονιός που έρχεται σε αντίθεση με το παιδί του, έχει τη δύναμη να αποφασίσει αυτός προς την κατεύθυνση που θέλει. Αυτό όμως είναι πραγματικά άδικο, γιατί ο γονιός ενεργεί ως αντίδικο μέρος κι ως κριτής ταυτόχρονα που, στη δημοκρατία, απαγορεύεται ακόμα και για τους εγκληματίες.
Το παιδί είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα που αποζητά κι αυτή το σεβασμό- και τον δικαιούται. Η άποψη του πρέπει να ακούγεται, γιατί το παιδί έχει ανάγκη από αναγνώριση, ακριβώς όπως οι μεγάλοι. Καθετί που μπορεί να το ταπεινώσει ή να το κάνει να χάσει το γόητρο του, το τραυματίζει θανάσιμα. Δεν του αρέσει να νοιώθει πως χάνει. Δεν πρέπει να χάνει.
Το παιδί είναι μοναδικό. Δεν υπάρχουν δύο ολόιδια παιδιά. Κάθε σύγκριση ανάμεσα τους μπορεί να φέρει το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Αυτό προϋποθέτει μια σημαντική προσπάθεια για κατανόηση από τη μεριά των γονέων.
Πρέπει να εμπιστεύεστε το παιδί. Οι γονείς πρέπει να ξεκινούν από την αρχή ότι το παιδί θα πετύχει στη ζωή του. Το παιδί έχει ανάγκη από αυτή την πίστη για ν' αντιμετωπίσει τον κόσμο με σιγουριά.
Δεν πρέπει να συγχέεται τη διαπαιδαγώγηση με τον πειθαναγκασμό. Ο πειθαναγκασμός μεταμορφώνει το παιδί σε ζώο του τσίρκου - είτε τον κάνετε με το μαστίγιο, είτε με τα καλοπιάσματα. Έτσι το παιδί χάνει τις εμπειρίες που θα μπορούσε ν' αποκτήσει. Και δεν θα παρηγορηθεί ποτέ γι' αυτό.
Το παιδί έχει μια αντίληψη για τον κόσμο, για την κατάσταση, για το πρόβλημα που τίθεται, για σας και για τον εαυτό του. Η αντίληψη αυτή είναι ολότελα διαφορετική από τη δική σας, αλλά στα μάτια του παιδιού είναι η μόνη αλήθεια. Πρέπει να δεχθείτε την ιδέα πως το παιδί θεωρεί αυτά που κάνει ολότελα δικαιολογημένα.

**************************************
ΥΠΟΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ

Από την πρώτη μέρα αρχίζει άμεσα σε σας και το παιδί σας μια έντονη αμοιβαία σχέση, που με τον καιρό θα γίνει μια αληθινή και διαρκής αγάπη. Κρατήστε το αγκαλιά κι αφήστε το να διαβάσει στα μάτια σας πόσο το αγαπάτε και όταν αισθάνεται άσχημα μόνο η δική σας παρουσία θα μπορεί να το παρηγορήσει. Να υπάρχει συνέπεια στα λόγια και στις πράξεις σας. Αν χαστουκίζετε το παιδί σας όταν είναι άτακτο, τότε και αυτό θα δείρει τα άλλα παιδιά όταν το θυμώσουν.

Προτιμήστε θετικές αντί αρνητικές εκφράσεις. "Κρέμασε το παλτό σου για να μην το πατήσουν" αντί "Μην πετάς το παλτό σου στο πάτωμα".

Να του λέτε "παρακαλώ" και "ευχαριστώ" όταν του ζητάτε να κάνει κάτι. Αν είναι απορροφημένο στο παιχνίδι του πείτε το "Τελείωσε πρώτα και μετά πας για ύπνο" αντί "Μάζεψε αμέσως τα παιχνίδια σου, είναι ώρα για ύπνο".

Μην είστε πολύ αυστηρή. Προσέξτε πώς μιλάτε στο παιδί σας. Μη δίνετε συνέχεια διαταγές.
Αν η συμπεριφορά σας ήταν άδικη, παραδεχθείτε το και ζητήστε συγγνώμη.

Μην επιβεβαιώνετε την εξουσία σας επάνω στο παιδί, χωρίς λόγο. Αποφύγετε να ανταγωνίζεστε το παιδί.

Να του εξηγείτε γιατί δεν πρέπει να κάνει κάτι.... Το παιδί σας έχει ανάγκη από την αγάπη και τη συνεχή προσοχή σας.

Ενθαρρύνετε το να σας βοηθάει. Οι "δουλειές" είναι για το παιδί παιχνίδι και όχι καθήκον. Τις κάνει για να αισθάνεται ότι καταφέρνει κάτι σημαντικό και ότι συμμετέχει στην οικογενειακή ζωή.

Αφήστε το να παίρνει αποφάσεις. Να διαλέγει ποιο ρούχο θέλει να φορέσει ή πώς θέλει να τακτοποιήσει το δωμάτιο του ή πού θα προτιμούσε να πάει περίπατο.

Το παιδί σας έχει ανάγκη να νοιώθει ότι το αγαπούν. Αυτό θα το βοηθήσει να γίνει συναισθηματικά δυνατό.

Να του λέτε ότι το αγαπάτε. Να το χαϊδεύετε και να το παίρνετε στην αγκαλιά σας.

Σεβαστείτε τα αισθήματα του. Όταν φαίνεται κακοδιάθετο, έχει ανάγκη να κλάψει και να παραπονεθεί. Όταν του λέτε "μην είσαι κλαψιάρης" του αρνείσθε το δικαίωμα να νοιώθει λυπημένο.

Επαινέστε το και δείξτε ενθουσιασμό για κάθε του κατόρθωμα.

Όταν μιλάει δείξτε το ενδιαφέρον και εκτιμήστε τη ζωντανή και ανεξάρτητη προσωπικότητα, που δημιούργησε το παιδί σας.

Μη ξεχνάτε ότι η προσωπικότητα του παιδιού διαμορφώνεται από τη συμπεριφορά τη δική σας απέναντι του. Συμπεριφερθείτε του σαν ένα ξεχωριστό άτομο με δικές του επιθυμίες και απόψεις.

Αν το παιδί σας αρχίζει να γίνεται δύστροπο είναι γιατί αρχίζει να γίνεται ανεξάρτητο άτομο. Σ' αυτό το δύσκολο στάδιο αντιμετωπίστε το με μεγαλύτερη κατανόηση και περισσότερη επιείκεια. Δώστε του όσο μεγαλύτερη ανεξαρτησία μπορείτε. Αντιμετωπίστε με σταθερότητα και στοργή την κακή συμπεριφορά που σύντομα θα περάσει.

E. FENWICK
Από το Βιβλίο "Η ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ"

**************************************
Στόχος της διαπαιδαγώγησης είναι πρώτα απ' όλα να επιτρέψει στο παιδί ν' ανακαλύψει το είδος του προσώπου που θέλει να είναι και χάρη στο οποίο θα μπορεί να είναι ευχαριστημένο από τον εαυτό του κι απ' τον τρόπο της ζωής του. Να είναι ικανό να κάνει στη ζωή του όλα όσα του φαίνονται σπουδαία και επιθυμητά. Να οικοδομεί με τους άλλους δημιουργούς ικανοποιητικές και αμοιβαία ωφέλιμες σχέσεις. Να αντέχει τις εντάσεις και τις δυσκολίες που αναπόφευκτα θα συναντήσει στη διάρκεια της ζωής του. Για όλα αυτά οι γονείς δεν είναι μόνο οι πρώτοι εκπαιδευτές του παιδιού, αλλά και οι άνθρωποι που θα δώσουν στο παιδί τον προσανατολισμό του.
ΜΠΧΝΟ ΜΠΕΤΕΛΕΜ

**************************************
Οι δάσκαλοι που συναντά κανείς στα σχολεία συνήθως δε δίνουν την εντύπωση ότι εξακολουθούν να μαθαίνουν. Η νοοτροπία που επικρατεί είναι ότι ο δάσκαλος είναι ένας άνθρωπος ο οποίος ό,τι είχε να μάθει το έμαθε εδώ και πολύ καιρό και βρίσκεται εδώ για να μας πει αυτά που έμαθε κάποτε. Αφήστε τα παιδιά ελεύθερα να δουλέψουν μόνα τους. Συνήθως την ώρα που δουλεύουν βρίσκουν μπροστά τους προβλήματα που τα αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά. Ο δάσκαλος ως μεγαλύτερος έχει την εμπειρία και την ωριμότητα που χρειάζεται για να μπορεί να βοηθήσει, όχι όμως ότι έχει έτοιμη και τη λύση τους. Για να βρεθεί η λύση πρέπει δάσκαλος και μαθητής να συνεργαστούν και να ψάξουν από κοινού...Ο καλός δάσκαλος δεν λειτουργεί καν ως δάσκαλος, αλλά ως ένας άνθρωπος ο οποίος εξακολουθεί να μαθαίνει μαζί με τους μαθητές του. Αν μεγάλοι και μικροί, δάσκαλοι και παιδιά, μάθαιναν ο ένας από τον άλλον, η κατάσταση στα σχολεία θα ήταν ιδανική....Αν βάλεις ένα παιδί κοντά σ' έναν άνθρωπο ο οποίος ξέρει να μαθαίνει, θα μάθει και το παιδί να μαθαίνει.
ΣΙΜΟΥΡ ΠΕΙΠΕΡΤ

**************************************
ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της αγωγής των παιδιών θα πρέπει να είναι η συμφιλίωση του με το βιβλίο. Από τη σχέση αυτή θα εξαρτηθεί η φιλομάθεια του, η επίδοση και απόδοση στις σπουδές του, και γενικά η διαμόρφωση της ψυχοπνευματικής του προσωπικότητας.
Πότε αλήθεια πρέπει το παιδί να πρωτοέρθει σε επαφή με το βιβλίο; Οι παιδαγωγοί λένε: Όταν είναι σε θέση να το πιάσει. Στην αρχή το θεωρεί παιχνίδι, το ταλαιπωρεί, το σχίζει. Μετά παρατηρεί τις εικόνες, στην αρχή βιαστικά, μετά πιο προσεκτικά. Σιγά σιγά αναγνωρίζει τα αντικείμενα. Το παιδί αρχίζει να διαβάζει με εικόνες. Στη φάση αυτή του δίνουμε βιβλία ανθεκτικά στην ταλαιπωρία. Το διάβασμα των λέξεων θα έρθει αργότερα. Δε χρειάζεται να βιαστούμε.
Το βιβλίο κρύβει μέσα του τη μεταφυσική διάσταση και το μεγαλείο ενός μύστη που, χωρίς προκαταρτικά στάδια και τελετουργίες, κατορθώνει να μας μυήσει στο μαγικό κόσμο της γνώσης και της σοφίας.
Ο Μπόρχες ονειρευόταν τον παράδεισο με τη μορφή μιας βιβλιοθήκης. Θα πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί να γνωρίσει τη μαγεία του βιβλίου.
Το διάβασμα δεν είναι κόπος, Είναι ευχαρίστηση. Όπως ένας περίπατος ή ένα ταξίδι. Όπως όταν παρακολουθείς ένα θέαμα. Γονείς, κτίστε το μέλλον του παιδιού σας με πρώτο υλικό το βιβλίο. Προστατέψτε την ψυχική και πνευματική του υγεία με το γνωστικό, πνευματικό αλλά και συγκινησιακό πλούτο που προσφέρει το διάβασμα. Κάντε το βιβλίο φίλο και συνοδοιπόρο του παιδιού σας στο θαυμαστό ταξίδι της ζωής. Για να είναι σίγουρη η επιτυχία του, αλλά και η ευτυχία του.

**************************************
ΑΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ....
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική, μαθαίνει να κατακρίνει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα, μαθαίνει να καυγαδίζει.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία, μαθαίνει να είναι ντροπαλό.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή, μαθαίνει να αισθάνεται ένοχο.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση, μαθαίνει να είναι υπομονετικό.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο, μαθαίνει να εκτιμά.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην δικαιοσύνη, μαθαίνει να είναι δίκαιο.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ασφάλεια, μαθαίνει να πιστεύει.
Αν ένα παιδί ζει μέσα σε επιδοκιμασία, μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση.
Αν ένα παιδί ζει μέσα σε παραδοχή και φιλία μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο.
R. RUSSEL

**************************************
ΒΡΕΣ ΧΡΟΝΟ

Βρες χρόνο για δουλειά -
αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας.
Βρες χρόνο για σκέψη -
αυτό είναι η πηγή της δύναμης.
Βρες χρόνο για παιχνίδι -
αυτό είναι το μυστικό της αιώνιας νιότης.
Βρες χρόνο για διάβασμα -
αυτό είναι το θεμέλιο της γνώσης.
Βρες χρόνο να είσαι φιλικός -
αυτό είναι ο δρόμος προς την ευτυχία.
Βρες χρόνο για όνειρα -
αυτά θα τραβήξουν το όχημά σου ως τ' αστέρια.
Βρες χρόνο ν' αγαπάς και ν' αγαπιέσαι -
αυτό είναι το προνόμιο των Θεών.
Βρες χρόνο να κοιτάς ολόγυρα σου -
είναι πολύ σύντομη η μέρα για να 'σαι εγωιστής.
Βρες χρόνο να γελάς -
αυυό είναι η μουσική της ψυχής.
Βρες χρόνο να είσαι παιδί -
για να νοιώθεις αυθεντικά ανθρώπινος.
Τ όνειρο του παιδιού είναι η Ειρήνη. Τ' όνειρο της μάνας είναι η Ειρήνη.
τα λόγια της αγάπης κάτω από τα δέντρα είναι η Ειρήνη....
Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κι ένα βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

**************************************

ΕΙΠΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ....
Το σχισμένο φόρεμα διορθώνεται,
μα τα σκληρά λόγια συντρίβουν την καρδιά του παιδιού.
ΛΟΓΓΦΕΛΛΩ

Τα παιδιά είναι μεγαλόψυχα και μπορούν, με την μαγεία της φαντασίας τους, να φιλοξενήσουν στην ψυχή τους, το 'να δίπλα στ' άλλο πράγματα που, σε μυαλά ηλικιωμένα, η μεταξύ τους διαφορά, προκαλεί σφοδρό πόλεμο και αλληλοαποκλεισμούς.
Ε. ΕΣΣΕ

Μια μητέρα πρέπει να καθοδηγεί και μετά να παραμερίζει- Ήξερα πως δεν έπρεπε να πω: "Έτσι πρέπει να πορευτείς". Γιατί δεν μπορούσα να προβλέψω ποια μονοπάτια ήταν ικανά να σε τραβήξουν σε ύψη αφάνταστα και άγνωστα σε μένα. Κι ωστόσο πάντα στην καρδιά μου το ήξερα βαθιά πως κάποτε θ' αγγίξεις ένα αστέρι. Δεν ξαφνιάστηκα!
ΧΕΗΖΕΛ ΝΤΥΕΡ

Ο τσακωμός των γονέων με τα παιδιά δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να βρεθεί η λύση του προβλήματος, αλλά η γνώση της αιτίας οδηγεί στη λύση.
ΧΟΥΑ Τ

Το γέλιο της μαμάς βρίσκει ανταπόκριση στο μικρό της. Μια μορφή ανταλλαγής παλιά όσο και ο κόσμος.
Μ. ΡΙΤΣΑΡΝΤΣ

Η αληθινή αγάπη προς το παιδί θα μας υποδείξει τον τρόπο να τα βοηθήσουμε με ηρεμία και στοργή, να γίνουν ευχαριστημένοι και ισορροπημένοι άνθρωποι.
Τ. ΝΙΚΟΛ

Ο μεγαλύτερος στόχος σε ένα κόσμο που αλλάζει αστραπιαία θα έπρεπε να είναι η προετοιμασία των παιδιών στην αλλαγή.
ΣΙΜΟΥΡ ΠΕ ΠΕΡΤ

Το ωραιότερο πράγμα που μπορεί να μας συμβεί είναι ν' ακούμε το γέλιο ενός μωρού
Σ. ΦΡΟΫΝΤ

Κανένας δε μπορεί να γνωρίσει το νόημα της ζωής, το νόημα του κόσμου, ώσπου ν' αποκτήσει ένα παιδί και να το αγαπήσει και τότε όλος ο κόσμος αλλάζει. Τίποτε δε μπορεί να είναι πια αυτό που ήταν πριν.
ΛΑΦΚΑΔΙΟ ΧΕΡΝ

Δεν υπάρχουν κακά παιδιά. Υπάρχουν μόνο κακοί γονείς. Και είναι κακοί οι γονείς που θεωρούν τα παιδιά τους κακά.
Τ. ΝΙΚΟΛ

Η ποιότητα της σχέσης ενός παιδιού με τους γονείς του, φαίνεται ότι αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα που καθορίζει το πώς αυτό το άτομο θα αντιδράσει στον κόσμο.
ΤΖΩΝ ΝΙΚΟΛΣΟΝ

Μη δείχνεις ποτέ στα παιδιά σου ένα αυστηρό πρόσωπο. Η γλύκα σου κερδίζει την αγάπη τους. Αν κάνουν κάποιο λάθος μάθε τα να το διορθώνουν με τη βοήθεια της στοργικής τους μητέρας.
ΦΩΚΥΛΙΔΗΣ

Όσο πιο πολλά δάκρυα στοίχισε ένα παιδί στα μάτια της μητέρας του, τόσο πιο αγαπημένο είναι στην καρδιά της.
ΔΟΥΜΑΣ

Η παιδική ηλικία έχει τον ιδιαίτερο τρόπο της να βλέπει, να σκέπτεται, να αισθάνεται, που της είναι δικός της. Τίποτε δεν είναι λιγότερο συνετό από το να θέλουμε να τον αντικαταστήσουμε με τους δικούς μας τρόπους.
Ζ. Ζ. ΡΟΥΣΣΩ

Τα παιδιά δεν πρέπει να τα φορτώνεις με ένα κάρο πληροφορίες, αλλά να τα ενθαρρύνεις προς την κατεύθυνση της δράσης, να τους δίνεις τόσες πληροφορίες, όσες τους χρειάζονται για να δημιουργούν από μόνα τους.
ΣΙΜΟΥΡ ΠΕΪΠΕΡΤ

Όλα, ακόμα και το ψέμα, υπηρετούν την αλήθεια. Οι σκιές δε σβήνουν τον ήλιο.
ΚΑΦΚΑ

Αν η καθημερινότητά σου είναι φτωχή, μην την καταφρονήσεις. Κατηγόρησε τον εαυτό σου που δεν είναι αρκετά ποιητής ώστε να μπορέσει να δει τα πλούτη της.
Ρ. Ν. ΡΙΛΚΕ

Οι σωστοί γονείς δίνουν στα παιδιά τους ρίζες και φτερά. Ρίζες για να ξέρουν που βρίσκεται το σπίτι τους. Φτερά για να πετάξουν μακριά.
Τ. ΣΟΛΚ

Τι πρέπει να κάνει κανείς αν θέλει ν' αλλάξει την γνώμη ενός παιδιού; Ο πρώτος κανόνας είναι να ξεκινήσει υιοθετώντας την.
ΑΛΑΙΝ

Τα παιδιά δεν είναι ιδιοκτησία κανενός: Δεν είναι ούτε ιδιοκτησία των γονέων τους, ούτε ιδιοκτησία της κοινωνίας. Δεν ανήκουν παρά στην μελλοντική τους ελευθερία.
ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ

Όταν τα παιδιά μαζεύονται και συζητούν το πιο αγαπημένο θέμα τους είναι: "Πότε θα γίνουμε άντρες". Όταν μαζεύονται οι γέροι λένε: "Όταν είμαστε παιδιά!¨. Φαίνεται πως μόνο το σήμερα δεν μπορούμε ν' ανακαλύψουμε.
ΝΙΟΥΤΟΝ ΤΑΡΚΙΝΓΚΤΟΝ

Η παιδική ηλικία δείχνει τον άνθρωπο, όπως η αυγή την ημέρα.
ΘΑΛΗΣ

Το παιδί είναι τριαντάφυλλο με κλεισμένα ακόμα τα πέταλά του.
ΚΙΚΕΡΩΝ

Για το μωρό, το πρόσωπο της μητέρας είναι η προέκταση του εαυτού του.
Ν. ΡΙΤΣΑΡΝΤΣ

Να φέρεσαι στους γονείς σου, όπως θα ήθελες να φέρονται τα παιδιά σου σε σένα.
ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Τα μικρά παιδιά τίποτε δεν αντιλαμβάνονται και δεν αισθάνονται τόσο πολύ, όσο την αδικία.
ΝΤΙΚΕΝΣ

Απόφευγε εκείνον που αποφεύγει το γέλιο ενός παιδιού.
ΚΟΛΟΡΙΝΤΖ

Τα παιδιά έχουν ανάγκη περισσότερο για παραδείγματα, παρά για κριτικές.
Ζ. ΖΟΥΜΠΕΡ

Η παιδική ηλικία, ακολουθεί τον άνθρωπο σε ολόκληρη την ζωή του.
ΜΠΑΛΖΑΚ

...Δεν υπάρχει τίποτε πιο θαυμαστό και ασύλληπτο και τίποτε πιο αλλόκοτο κι ολότελα χαμένο για μας, από την ψυχή του παιδιού όταν παίζει.
Ε. ΕΣΣΕ

Την αγάπη των παιδιών την κερδίζεις με την γλυκύτητα κι όχι με την αυστηρότητα.
ΦΩΚΥΛΙΔΗΣ

Βιβλιογραφία: ημερολόγιο του βιβλιόφιλου 1999